Nad podziemną rzeką

wałbrzyski rynek

do rynku

Jak rodzynek w dobrym cieście

w centrum miasta jest Śródmieście,

cenimy je sobie wielce

Śródmieście, to miasta serce, 

tętni żwawą pracą, bije,

dzięki niemu miasto żyje.

Prześciga starówki wszystkie

nasze Śródmieście wałbrzyskie,

wyrosłe na górskich zboczach

lśni zielenią parków w oczach,

kręte drogi i ulice

przy nich wille jak kaplice,

stary rynek pnie się w górę

jakby chciał doścignąć chmurę.

ulice Sródmieścia

A największa tajemnica,

to ukryta gdzieś Pełcznica

płynie sobie w niemym geście

utopiona pod Śródmieściem.

Kiedyś nad nią rosło miasto,

ale stało się za ciasno,

więc pokryto ją mostami,

a zaś potem asfaltami.

Dziś w kronikach można czytać,

że pod miastem mknie Pełcznica,

że w ślad Daisy wnet podąża,

oplatając mury Książa

Trzeba głosić w mediach co dzień:

Wałbrzych to miasto na wodzie!

Gdy ta plotka się rozniesie

Prześcigniemy wnet Wenecję!

pałac Czettritzów w Śródmieściu

Mam nadzieję, że tym wierszowanym limerykiem uda mi się pobudzić zainteresowanie moich Czytelników zarówno wałbrzyskim starym miastem, jak też niezwykle intrygującym górskim potokiem o wdzięcznej nazwie Pełcznica.

O Śródmieściu, historycznej dzielnicy Wałbrzycha, napiszę wkrótce nieco więcej. Dziś parę słów o Pełcznicy, znanej z materiałów źródłowych z 1292 roku jako Polsniz, Polsnicz, a w 1355 roku jako Wasser Doltzniz, potem miała jeszcze kilka innych nazw. Tuż przed II wojną światową nazywała się Freiburger Wasser, zaraz po wojnie Czarna Woda, Cichy Potok, Ogorzelec, wreszcie Pełcznica. Już sama ilość nazw wskazuje jaka to ważna rzeka.

Jej źródeł możemy się doszukać powyżej Glinika Starego, na wysokości 630 m. npm., skąd spływa do Podgórza, omijając Zamkową Górę. Przed wiaduktem kolejowym kolo dworca Wałbrzych Główny znika pod ulicą Niepodległości, Mickiewicza, Aleją Wyzwolenia i Kolejową. Ponownie pojawia się dopiero w dzielnicy Stary Zdrój i podąża dość kręto równolegle do ulicy Armii Krajowej i Wrocławskiej do Szczawienka, gdzie przyjmuje Lubachowską Wodę i wpływa na teren Książańskiego Parku Krajobrazowego.

fot. Robert Janusz

Tutaj Pełcznica pokazuje swą niebywałą moc i urodę. Przedziera się skalistym przełomem wysokości ok. 80 m. pod Książem i ruinami Starego Książa, tworząc koryto niezwykłej urody ze względu na roślinność i piękno krajobrazu, zwłaszcza obserwowanego z góry (z tarasów zamku Książ lub miejsc widokowych Parku Książańskiego). Ten odcinek rzeki objęty jest ochroną jako rezerwat przyrody. Rośnie tu wiele okazów pomnikowych drzew, m.in. cisy pospolite, z najbardziej znanym cisem „Bolko” u wylotu z wąwozu Pełcznicy.

Dalej Pełcznica wzbogacona o wody Szczawnika płynie przez Świebodzice, następnie przez Ciernie na Równinę Świdnicką po czym, aż do ujścia w rzece Strzegomce, płynie wśród użytków rolnych i niewielkich lasów.

Choć jej w Wałbrzychu nie widzimy wiadomo, że stanowiła oś komunikacyjną miasta, spełniając ważną rolę w czasach dawniejszych, bo właśnie przy jej brzegach rozwijała się późniejsza aglomeracja wałbrzyska.

Myślę, że ta świadomość o ujarzmieniu rzeki w podziemnym kanale nie jest dla nas ujmująca. Brakuje jej w krajobrazie Śródmieścia, które byłoby dzięki płynącej przez nie rzece bardziej naturalnym i atrakcyjnym. Są rzeczy, których nie da się już odwrócić. Spróbujmy więc wykorzystać tę sytuację przynajmniej w celach promocyjnych miasta.

Fot. Violetta Torbacka