Kwatera Adolfa Hitlera w Górach Sowich - prawda czy mit? Cz. III

lekcja historii w podziemiach Osówki

Zagadkową inwestycją militarną III Rzeszy w Górach Sowich zainteresowała się w 1964 roku warszawska gazeta „Kulisy. Express Wieczorny”. Pod jej auspicjami, we współpracy z „Żołnierzem Wolności” oraz Główną Komisją do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, zorganizowana została kilkunastoosobowa wyprawa w Góry Sowie złożona z żołnierzy saperów i specjalistów grotołazów. Okazało się, że ten spontanicznie zaimprowizowany rekonesans zrobił piorunujące wrażenie na uczestnikach. W zamieszczonym na pierwszej stronie artykule pt. „Czy kryptonim ‘Wielka Sowa’ kryje w sobie tajemnicę Wunderwaffe von Brauna?” czytamy:

Po przeczesaniu terenu o przestrzeni kilkunastu kilometrów zlokalizowanych zostało 19 wejść i otworów podziemnych tuneli, zamaskowane i ukryte w lasach, prowadzące w głąb ziemi sztolnie, prostokątne bunkry wielkości kamienicy wbudowane w ziemię, sztuczny las posadzony w beczkach dla zamaskowania terenu, pozostałości obozowych baraków, resztki wysadzonych budynków, wykopy, nasypy, bunkry. Samo przejście labiryntu, a raczej szachownicy podziemnych korytarzy, gdyż przecinają się one ze sobą pod kątem prostym i dokładne ich zbadanie – to robota na wiele tygodni dla kilku takich grup jak nasza. A przecież warto by jeszcze spróbować usunąć z drogi przeszkody i przynajmniej w kilku miejscach przebić się przez zwały kamiennego gruzu, w głąb zasypanych podziemi, aby przekonać się, co usiłowali ukryć przed ludzkim okiem ci, którzy je zawalili.”

I dalej bardzo znamienna refleksja autorów artykułu:

Jedno jest pewne: jeśli hitlerowski przemysł zbrojeniowy wyczerpawszy niemal wszystkie rezerwy stali i betonu na budowę wału atlantyckiego i umocnień na wschodzie, podjął się zakrojonej na tak wielką skalę budowy podziemnych i naziemnych instalacji urządzeń wojennych, to musiała to być na pewno sprawa o pierwszorzędnym znaczeniu strategicznym.”

Trzeba z powagą odnieść się do tej konstatacji. Autorzy artykułu B. Świątkiewicz i B. Węgierski, nie ulegli pogłoskom o kwaterze Hitlera w Górach Sowich. Wyciągnęli wnioski z obserwacji poczynionych przez grupę poszukiwaczy, z których wynikało jasno, że tak szeroko zakrojona i z takim rozmachem prowadzona inwestycja musiała służyć znacznie poważniejszym celom.

Duża część artykułu w „Kulisach” poświęcona jest makabrycznym warunkom, w jakich wykonywane były roboty górnicze i budowlane przez dziesiątki tysięcy najpierw jeńców wojennych z całej Europy, a następnie więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Cytowane są listy Czytelników, byłych więźniów pracujących przy drążeniu tuneli w Górach Sowich, którym cudem udało się uratować życie. Interesujące jest zakończenie artykułu, w którym odkrywamy zagadkę zasygnalizowaną w jego tytule, a dotyczącą tajemnicy Wernhera von Brauna:

Jest pewien człowiek w Ameryce, który mógłby uchylić rąbka tajemnicy i powiedzieć, jakim celom służyły instalowane tu żelbetonowe urządzenia. Znamy jego adres i wiemy, że dalej interesuje się tymi sprawami, i pracuje w tym samym zawodzie – na innym terenie. Tym człowiekiem jest Wernher von Braun, dyrektor techniczny paliw płynnych i wyrzutni rakietowych w Peenemünde, generalny dowódca i ekspert od tych spraw w hitlerowskiej III Rzeszy, a obecnie obywatel amerykański, zamieszkały w stanie Alabama i będący na usługach USA. On wie na pewno, jakie założenia kryły się pod kryptonimem „Grosse Eule” (Wielka Sowa) i my wiemy z historii, że Wunderwaffe von Brauna nie uratowała Niemiec hitlerowskich od ostatecznej klęski.

Możemy się domyślić, że nie było takich możliwości, by dotrzeć i cokolwiek wydobyć od pracującego wówczas dla amerykańskiej NASA niemieckiego naukowca von Brauna. Był to czas „zimnej wojny” pomiędzy Wschodem i Zachodem, a tajemnice hitlerowskich planów produkcji zbrojeniowej chronione są przez wszystkie wywiady państw zainteresowanych do dziś, mimo że mamy już NATO i Unię Europejską.

Ale „Kulisy” nie zrezygnowały tak łatwo z frapującego tematu-zagadki: co się kryje w tajemniczych podziemiach Włodarza? W kilka lat później, w 1971 roku, przybyła tutaj następna grupa wywiadowcza, tym razem złożona z uczniów IV Liceum Ogólnokształcącego nr 5 w Warszawie oraz członków klubu turystyki pieszej „Nietoperz” z Wałbrzycha. Akcja „Sowa 71” miała na celu penetrację i sporządzenie planów podziemi w Walimiu i okolicach oraz zebranie materiałów na temat przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy. Głównym organizatorem ekspedycji był młody licealista z Warszawy, Zbyszek Dawidowicz, zainspirowany artykułami na ten temat w stołecznej prasie. To właśnie jemu w dużej części poświęciła swój artykuł w „Kulisach” Lilianna Olchowik. Oto co dowiadujemy się o efektach wyprawy, która rozpoczęła się 26 czerwca z udziałem 13 uczestników, zaopatrzonych przez Ligę Obrony Kraju w niezbędne narzędzia i sprzęt:

Spędzili w Walimiu ponad miesiąc. Udało im się przy pomocy Kazimierza Fedorowicza, przewodniczącego Koła ZBoWiD w Walimiu, który praktycznie sam usiłuje opiekować się olbrzymim terenem, przemierzyć kilkadziesiąt kilometrów tuneli. Odkryli nieznane jeszcze odcinki lochów na zboczu Jawornika, dotarli do komory składającej się z trzech sal, w której gazowano więźniów spalinami, mierzyli głębokość sztolni ukrytych w lesie, zbierali relacje mieszkańców okolicznych miejscowości, troskliwie zabezpieczali każdy ślad męczeństwa więźniów drążących ongiś fortecę.

Zbyszek Dawidowicz miał wielkie plany zabezpieczenia i ochrony miejsc, gdzie prowadzone były roboty w kompleksie „Riese”, ale nie było to takie proste dla młodego entuzjasty. Wymagało znacznych  sił i środków. Postanowił więc wcześniej skończyć studia historyczne na Uniwersytecie, później dopiero zająć się tajemnicą Gór Sowich. Wiemy, że pozostał wierny swej młodzieńczej pasji do dziś. Interesował się odkryciami innych badaczy w Górach Sowich, pisał na ten temat artykuły w „Odkrywcy”. Ukoronowaniem tej niegasnącej pasji odkrywczej jest jego książka z 2007 roku – „’Riese’. Hitlerowskie Podziemia Śmierci” w serii wydawniczej „Militarne Sekrety”, do przeczytania której gorąco zachęcam.

Przez wiele lat po wojnie podziemia Gór Sowich pozostawiono samym sobie. Od czasu do czasu pojawiały się tu samochody wojskowe polskie i rosyjskie. Jaki był cel tych penetracji, co robiły w  gęstych lasach, tego nie da się ustalić. Dopiero w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych można było zaobserwować większe zainteresowanie tajemnicą Gór Sowich. Ale intrygującej zagadki o tym, co się kryje w zablokowanej części podziemi, nikt już nie był w stanie rozszyfrować.

Dopiero w latach dziewięćdziesiątych udostępniono do zwiedzania podziemia pod górą Ostrą i Włodarzem w gminie Walim, a także sztolnie pod Osówką  w gminie Głuszyca. Praw­dzi­wa pod­ziem­na tu­ry­sty­ka za­czę­ła się w Gó­rach So­wich do­pie­ro po zmia­nie ustro­ju. Pisze o tym dość szczegółowo Tomasz Rzeczycki w książce „Podziemne trasy turystyczne Polski – obiekty strategiczne”.

Na  pytanie postawione w tytule mojego postu wypowiedział się autor książek o „Riese”, badacz i pasjonat Bartosz Rdułtowski. W jednym z wywiadów powiedział, co następuje:

Dzię­ki ba­da­niom zde­cy­do­wa­nie udało mi się wy­klu­czyć wspo­mnia­ny już mit o "Riese" jako miej­scu te­stów nie­miec­kich UFO. A jakie było moim zda­niem prze­zna­cze­nie "Riese"? Kilka lat temu, przy­go­to­wu­jąc sce­na­riusz do filmu "Ta­jem­ni­ca Riese", stwier­dzi­łem: "Czy można mieć pew­ność, że zmie­nia­ją­ca się na prze­strze­ni kil­ku­dzie­się­ciu mie­się­cy prac nad pod­zie­mia­mi sy­tu­acja na fron­cie nie miała istot­ne­go wpły­wu na zmia­nę ich prze­zna­cze­nia. In­ny­mi słowy, czy to, co po­cząt­ko­wo w dru­giej po­ło­wie 1943 roku miało być kwa­te­rą, 12 mie­się­cy póź­niej nie było już bu­do­wa­ne jako fa­bry­ki lub la­bo­ra­to­ria?". Dziś uwa­żam po­dob­nie. Nie­wąt­pli­wie "Riese" w za­mie­rze­niach z wrze­śnia 1943 roku miało być gi­gan­tycz­ną kwa­te­rą głów­ną Hi­tle­ra. Oso­bi­ście nie mam co do tego wąt­pli­wo­ści. Ale czy pod sam ko­niec wojny, w ob­li­czu faktu, że już jako kwa­te­ra wy­ko­rzy­sta­ne nie bę­dzie, nie po­wstał ad hoc jakiś pro­jekt in­ne­go wy­ko­rzy­sta­nia wy­bu­do­wa­nych dotąd pod­ziem­nych hal? Myślę, że taką ewen­tu­al­ność można roz­wa­żać.

Konia z rzędem należałoby też podarować badaczowi, który potrafi odkryć i udokumentować prawdziwe zamiary Führera i jego zaufanych współpracowników w odniesieniu do podziemnej inwestycji w Górach Sowich. Wciąż nie znamy odpowiedzi na to pytanie, ani też nie mamy pewności, czy ktokolwiek i kiedykolwiek na nie odpowie.