Miasto na Bożej Górze

Opowiem dziś o niezwykłym mieście, które przyciąga turystów i wycieczkowiczów zarówno wyjątkowo pięknym, górskim położeniem, barwną  historią jak i licznymi imprezami kulturalnymi i sportowymi.

To po niemiecku Gottesberg, miasto na Bożej Górze, obecnie Boguszów-Gorce.

Z Wałbrzycha do Boguszowa jedziemy przez las karkołomnymi serpentynami pod górę. Na jej szczycie rozpościera się nieco wyżej rozległa panorama miasta z wieżą ratuszową i budynkami kamienic otaczających niewielki rynek. To wprawdzie osobne miasto, ale tak jakby było peryferyjną miniaturą dużego Wałbrzycha, jego kwintesencją.

Aglomeracja Wałbrzycha, jak to widać na mapie, rozciąga się szeroką ławą z południa na północ w rozległej kotlinie Gór Wałbrzyskich. Jej zachodnie skrzydło stanowi dzielnica Sobięcin, łącząca się bezpośrednio z Kuźnicami Świdnickimi, obecnie dzielnicą miasta na szczycie wyniosłej góry  -  Boguszowa-Gorc. To że Boguszów nie został wchłonięty przez Wałbrzych, podobnie zresztą jak Szczawno-Zdrój jest skutkiem historycznych korzeni tych miast, które są starsze od Wałbrzycha.

Czy Boguszów – Gorce  znajdzie w niedalekiej przyszłości legitymizację powrotu do niemieckiej nazwy Boża Góra, a więc góry obdarzonej szczególnymi łaskami? Przydałoby się bardzo wsparcie sił nadprzyrodzonych, bo chociaż miasto dźwiga się z mozołem z zapaści, która miała miejsce na przełomie lat 80 i 90, to skutki zastoju w gospodarce komunalnej,  upadku przemysłu i rosnącego bezrobocia, dają o sobie znać na każdym kroku. A szkoda, bo jest to miasto nieograniczonych możliwości w rozwoju gospodarczym i turystyczno-wypoczynkowym.

Na skwerze przy ul. Kolejowej postawili  Boguszowianie w 1966 roku pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego. Jest to kwadratowy, zwężający się ku górze obelisk na postumencie, podkreślonym stopniami. Czyżby miał on wymowę symboliczną? W ten skromny i niewyszukany sposób nawiązało miasto do piastowskiej przeszłości tych ziem, choć nie ma źródłowych dowodów potwierdzających zasiedlenie dzisiejszego Boguszowa przez żywioł słowiański.

Prawdopodobnie już na początku XIV wieku istniała tu osada, która w dokumencie pojawiła się dopiero w roku !392, gdy podjęte zostały roboty górnicze. Bo historia Boguszowa nierozerwalnie związana jest z górnictwem. Nic w tym dziwnego skoro miasto położone jest na górze wysokości 450-650 m. n.p.m., w otoczeniu  bogatych w rudy srebra, ołowiu i barytu, a także węgla kamiennego masywów Gór Wałbrzyskich oraz Gór Kamiennych. Jest to zarazem najstarsze górnicze miasto regionu, bowiem prawa miejskie i górnicze otrzymało z rąk króla czeskiego Władysława  Jagiellończyka w 1499 roku. Miasto słynie w kraju nie tylko z malowniczego położenia, kaskadowo pnących się wzwyż budynków, ulic i parków na stoku wysokiej góry, ale także z najwyżej położonego w Polsce rynku  - 591 m. n.p.m. Niemiecki Gottesberg przez Polaków nazwany w 1945 roku Bożą Górą, a w rok później Boguszowem,  w połączeniu z dwoma  przyległymi osiedlami typu miejskiego – Gorcami i Kuźnicami Świdnickimi, tworzy dziś urozmaicony zespół miejski, liczący ok. 20 tys. mieszkańców. Podobnie jak inne gminy powiatu wałbrzyskiego miasto położone jest w otoczeniu dwóch pasm górskich, Gór Wałbrzyskich z Chełmcem (851m. n.p.m.), gdzie turystów przyciągają atrakcyjne trasy rowerowe i Gór Kamiennych z Dzikowcem (836 m. n.p.m.), na którym znajduje się kolejka szynowa, wyciąg narciarski i ośrodek sportów paralotniarskich.  Stanowią one o walorach turystycznych Boguszowa-Gorc. W samym mieście na uwagę zasługuje XVIII-wieczny  kościół Św. Trójcy z 1535 roku, przebudowany w 1723 roku w stylu barokowym, okazałe budynki ratusza i Centrum Kultury w rynku oraz kilka innych budynków mieszkalnych i usługowych. Nową atrakcją turystyczną są kaskadowo usytuowane stawy w Starym Lesieńcu, na ciekawym szlaku turystycznym do Czarnego Boru. Upadek  górnictwa w pobliskim Wałbrzychu i w samym mieście (kopalni barytu), a także innych zakładów przemysłowych (browaru) spowodował znaczne zubożenie ludności. Miasto z trudem podnosi się gospodarczo i budzi podziw licznymi inicjatywami w dziedzinie oświaty, kultury, kultury fizycznej i sportu (sukcesy krajowe i międzynarodowe sekcji zapaśniczej kobiet), a obecnie także turystyki (ośrodek sportów zimowych i letnich na Dzikowcu).

Zainteresowanie turystów mogą wzbudzić Gorce, dawniej odrębne osiedle, obecnie od 1973 dzielnica Boguszowa – Gorc, stanowiące miniaturę typowego osiedla górniczego jakich wiele na Górnym Śląsku. Dodatkowym walorem tej dzielnicy jest atrakcyjne krajobrazowo położenie w Kotlinie Czerwonego Potoku, u stóp góry Mniszek.

Podobnym osiedlem pogórniczym są Kuźnice Świdnickie, łączące jak klamra Boguszów z Sobięcinem, rozległą dzielnicą Wałbrzycha.

Boguszów, Gorce, Kuźnice Świdnickie, to swoiste trójmiasto, w bezpośrednim sąsiedztwie wielkiego Wałbrzycha. Warto wybrać się tu na wycieczkę krajoznawczą, a nawet na dłużej zapuścić korzenie, zwłaszcza że jest to znakomity punkt wypadowy w pobliskie, wciąż jeszcze nie do końca rozpoznane i doceniane Góry Wałbrzyskie i Kamienne.

W przewodniku turystycznym Boguszowa-Gorc, autorstwa Krzysztofa Kułagi, Zofii Sikory i Zofii Kutek znajdujemy rejestr dziesięciu boguszowskich „naj”. Warto je przytoczyć:

- najwyżej w Polsce położony rynek i ratusz,

- najstarszy (obok Srebrnej Góry) w Sudetach ośrodek wydobycia srebra,

- najwyżej w Polsce położony browar (nieczynny),

- najwyżej w Polsce położona kopalnia (nieczynna kopalnia barytu),

- najwyżej w Polsce położony dworzec kolejowy,

- najdłuższy bieg terenowy w Polsce – Boguszowska Setka (100 km),

- najsmaczniejsze potrawy z ziemniaka na Dolnym Śląsku (podczas święta ziemniaka),

- najładniejsza miss Euroregionu Glacensis w 2000 roku, boguszowska Natalia Siwiec,

- największe zbiory starych widokówek Boguszowa, Gorc i Kuźnic Świdnickich (Marceli Lorenc),                  

- największe zbiory minerałów w regionie wałbrzyskim (Jan Kaluch).

Od siebie dodałbym jeszcze jedno  „naj”, - najbardziej zabytkowy gabinet burmistrza miasta. Warto  odwiedzić burmistrza z jednego tylko powodu, by obejrzeć antyczne biurko, fotele i szafy pamiętające odległe czasy świetności „boskiego” miasta – Bożej Góry.