Was ist Aufklärung ?

To czym chcę zainteresować moich Czytelników jest drobniutkim wycinkiem z przebogatej w podobne rozważania  historycznej epopei – „Księgi Jakubowe” – Olgi Tokarczuk. Rozdział 28 tej księgi rozprawia o rozterkach intelektualnych jednej z rodzin żydowskich, która przemieściła się  do Austrii  po I rozbiorze Polski..

 

 Co to jest Oświecenie? Takie właśnie pytanie zadają sobie Rudolf i Gertruda Ascherbachowie, kiedy to po wyjeździe ze Lwowa w 1784 roku znaleźli się w cudownym Wiedniu. Odpowiedzi na to pytanie szukają wspólnie starsi już wiekiem, on kolekcjoner książek, ona lekarz okulista, przy okazji popołudniowego relaksu w kawiarni wiedeńskiej. Zwracam uwagę, to był początek ostatniego ćwierćwiecza XVIII wieku. W kawiarni wiedeńskiej można było usiąść na zgrabnych krzesełkach z giętkiego drewna i zamówić sobie herbatę z Chin, kawę z Turcji, czekoladę z Ameryki, a do tego słodki torcik, który zjada się małą łyżeczką powoli, smakując każdy kęs. Na półce przy wejściu znajdowały się gazety, to nowa moda, która podobno przyszła prosto z Niemiec i Anglii. Dzięki temu do rozkoszy smakowych można było dołożyć komfort zdobycia interesujących informacji o tym, co się dzieje w kraju i na świecie.

W  ówczesnej wiedeńskiej prasie dominował temat nowych prądów Oświecenia, które pozwalały inaczej niż dotąd patrzeć na świat i rolę człowieka w jego poznaniu.

To było intrygujące wówczas pytanie dla obojga intelektualistów, którzy zdobyli się na poważny  wydatek – zakup sześćdziesięciu tomów „Universalu Lexikon” Johanna Heinricha Zelera, co dobrze świadczy o ich wszechstronnych zainteresowaniach.

W „Encyklopedii” Diderota wyczytali wcześniej:

„Istnieje niezliczona ilość punktów widzenia, poprzez które można wyrazić zarówno świat materialny, jak i świat idei, a liczba możliwych systemów przekazywania ludzkiej wiedzy jest tak samo wielka jak liczba tych punktów widzenia”.

No właśnie, pojawił się niedawno na Zachodzie nowy punkt widzenia świata i życia na ziemi. Chodziło o to, by zdefiniować pojęcie Oświecenia, wyszlifować to słowo. Można się zgodzić z tym, że w życiu ludzkim rozum jest najważniejszy, ale poważny niepokój wzbudza refleksja, że tam gdzie jest jaskrawo pojawia się cień. Im mocniejsze światło, tym intensywniejszy cień. Ascherbach podziela opinię Mendelssohna, że Aufklärung dla kultury jest tym samym, czym teoria dla praktyki. Oświecenie ma więcej wspólnego z nauką, z abstrakcją, kultura zaś jest doskonaleniem kontaktów międzyludzkich za pomocą słowa, obrazu, sztuk pięknych. 

Jeśli zgodnie z ideą Oświecania człowiek powinien posługiwać się tym, co ma najważniejszego, czyli rozumem, to przestają być ważne kolor skóry, rodzina, z jakiej pochodzi, czy religia, jaką wyznaje, czy nawet płeć.

Oto wniosek wysnuty przez myślicieli Oświecenia  w połowie XVIII wieku.

Czytam o tym wszystkim w książce Olgi Tokarczuk z zażenowaniem gdy pomyślę, jak się odnoszą we współczesnej Polsce władze państwowe do unijnej akcji pomocy uchodźcom syryjskim. Linia polityczna rządu jest wyraźna – należy zamknąć przed nimi granice, bo w ten sposób uchronimy się przed islamskim terroryzmem. Nie ma mowy o przyjęciu przynajmniej siedmiu tysięcy uchodźców, czego domaga się Unia Europejska. Premier rządu oświadcza wyraźnie – nas nie stać na tworzenie takich jak we Włoszech korytarzy humanitarnych dla najbardziej potrzebujących uchodźców. 

Program korytarzy humanitarnych popiera mocno papież Franciszek, a polski Kościół jest gotowy do wspierania takiej akcji. Ale w tym roku ogłoszonym przez PiS rokiem cudu fatimskiego nie ma mowy o cudzie ratowania Syryjczyków, którzy podobnie jak Polacy w czasie II wojny światowej, uciekają dla ratowania życia ze swej, ogarniętej pożogą wojenną ziemi ojczystej. 

PiS afiszuje się wszędzie jako partia działająca ściśle według przykazań boskich. Posłowie PiS-u mają pełne gęby frazesów o wierności dla  religii chrześcijańskiej. 

Sprawa uchodźców syryjskich, to jaskrawy przykład obłudy i zakłamania rzekomych przyjaciół Kościoła i  wielbicieli Ojca Rydzyka.