Tajemnica Wunderwaffe von Brauna

Zagadkową inwestycją militarną III Rzeszy w Górach Sowich zainteresowała się w 1964 roku warszawska gazeta „Kulisy. Express Wieczorny”. Pod jej auspicjami, we współpracy z „Żołnierzem Wolności” oraz Główną Komisją do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, zorganizowana została kilkunastoosobowa wyprawa w Góry Sowie złożona z żołnierzy saperów i specjalistów grotołazów. Okazało się, że ten spontanicznie zaimprowizowany rekonesans zrobił piorunujące wrażenie na uczestnikach.

W zamieszczonym na pierwszej stronie artykule pt. „Czy kryptonim ‘Wielka Sowa’ kryje w sobie tajemnicę Wunderwaffe von Brauna?” czytamy: „po przeczesaniu terenu o przestrzeni kilkunastu kilometrów zlokalizowanych zostało 19 wejść i otworów podziemnych tuneli, zamaskowane i ukryte w lasach, prowadzące w głąb ziemi sztolnie, prostokątne bunkry wielkości kamienicy wbudowane w ziemię, sztuczny las posadzony w beczkach dla zamaskowania terenu, pozostałości obozowych baraków, resztki wysadzonych budynków, wykopy, nasypy, bunkry. Samo przejście labiryntu, a raczej szachownicy podziemnych korytarzy, gdyż przecinają się one ze sobą pod kątem prostym i dokładne ich zbadanie – to robota na wiele tygodni dla kilku takich grup jak nasza. A przecież warto by jeszcze spróbować usunąć z drogi przeszkody i przynajmniej w kilku miejscach przebić się przez zwały kamiennego gruzu, w głąb zasypanych podziemi, aby przekonać się, co usiłowali ukryć przed ludzkim okiem ci, którzy je zawalili.”

I dalej bardzo znamienna refleksja autorów artykułu:

„Jedno jest pewne: jeśli hitlerowski przemysł zbrojeniowy wyczerpawszy niemal wszystkie rezerwy stali i betonu na budowę wału atlantyckiego i umocnień na wschodzie, podjął się zakrojonej na tak wielką skalę budowy podziemnych i naziemnych instalacji urządzeń wojennych, to musiała to być na pewno sprawa o pierwszorzędnym znaczeniu strategicznym.”

Trzeba z powagą odnieść się do tej konstatacji. Autorzy artykułu B. Świątkiewicz i B. Węgierski, nie ulegli pogłoskom o kwaterze Hitlera w Górach Sowich. Wyciągnęli wnioski z obserwacji poczynionych przez grupę poszukiwaczy, z których wynikało jasno, że tak szeroko zakrojona i z takim rozmachem prowadzona inwestycja musiała służyć znacznie poważniejszym celom.

Duża część artykułu w „Kulisach” poświęcona jest makabrycznym warunkom, w jakich wykonywane były roboty górnicze i budowlane przez dziesiątki tysięcy najpierw jeńców wojennych z całej Europy, a następnie więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Cytowane są listy Czytelników, byłych więźniów pracujących przy drążeniu tuneli w Górach Sowich, którym cudem udało się uratować życie. Interesujące jest zakończenie artykułu, w którym odkrywamy zagadkę zasygnalizowaną w jego tytule, a dotyczącą tajemnicy Wernhera von Brauna:

„Jest pewien człowiek w Ameryce, który mógłby uchylić rąbka tajemnicy i powiedzieć, jakim celom służyły instalowane tu żelbetonowe urządzenia. Znamy jego adres i wiemy, że dalej interesuje się tymi sprawami, i pracuje w tym samym zawodzie – na innym terenie. Tym człowiekiem jest Wernher von Braun, dyrektor techniczny paliw płynnych i wyrzutni rakietowych w Peenemünde, generalny dowódca i ekspert od tych spraw w hitlerowskiej III Rzeszy, a obecnie obywatel amerykański, zamieszkały w stanie Alabama i będący na usługach USA. On wie na pewno, jakie założenia kryły się pod kryptonimem „Grosse Eule” (Wielka Sowa) i my wiemy z historii, że Wunderwaffe von Brauna nie uratowała Niemiec hitlerowskich od ostatecznej klęski.”

Możemy się domyślić, że nie było takich możliwości, by dotrzeć i cokolwiek wydobyć od pracującego wówczas dla amerykańskiej NASA niemieckiego naukowca von Brauna. Był to czas „zimnej wojny” pomiędzy Wschodem i Zachodem, a tajemnice hitlerowskich planów produkcji zbrojeniowej chronione są przez wszystkie wywiady państw zainteresowanych do dziś, mimo że mamy już NATO i Unię Europejską.

Ale „Kulisy” nie zrezygnowały tak łatwo z frapującego tematu-zagadki: co się kryje w tajemniczych podziemiach Włodarza? W kilka lat później, w 1971 roku, przybyła tutaj następna grupa wywiadowcza, tym razem złożona z uczniów IV Liceum Ogólnokształcącego nr 5 w Warszawie oraz członków klubu turystyki pieszej „Nietoperz” z Wałbrzycha. Akcja „Sowa 71” miała na celu penetrację i sporządzenie planów podziemi w Walimiu i okolicach oraz zebranie materiałów na temat przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy.

Głównym organizatorem ekspedycji był młody licealista z Warszawy, Zbyszek Dawidowicz, zainspirowany artykułami na ten temat w stołecznej prasie. To właśnie jemu w dużej części poświęciła swój artykuł w „Kulisach” Lilianna Olchowik. Oto co dowiadujemy się o efektach wyprawy, która rozpoczęła się 26 czerwca z udziałem 13 uczestników, zaopatrzonych przez Ligę Obrony Kraju w niezbędne narzędzia i sprzęt:

„Spędzili w Walimiu ponad miesiąc. Udało im się przy pomocy Kazimierza Fedorowicza, przewodniczącego Koła ZBoWiD w Walimiu, który praktycznie sam usiłuje opiekować się olbrzymim terenem, przemierzyć kilkadziesiąt kilometrów tuneli. Odkryli nieznane jeszcze odcinki lochów na zboczu Jawornika, dotarli do komory składającej się z trzech sal, w której gazowano więźniów spalinami, mierzyli głębokość sztolni ukrytych w lesie, zbierali relacje mieszkańców okolicznych miejscowości, troskliwie zabezpieczali każdy ślad męczeństwa więźniów drążących ongiś fortecę.”

Zbyszek Dawidowicz miał wielkie plany zabezpieczenia i ochrony miejsc, gdzie prowadzone były roboty w kompleksie „Riese”. Postanowił jednak wcześniej skończyć studia historyczne na Uniwersytecie, później dopiero zająć się tajemnicą Gór Sowich. Wiemy, że pozostał wierny swej młodzieńczej pasji. Interesował się odkryciami innych badaczy w Górach Sowich, pisał na ten temat artykuły w „Odkrywcy”, właśnie niedawno ukazała się jego książka – „’Riese’. Hitlerowskie Podziemia Śmierci” w serii wydawniczej „Militarne Sekrety”.

Wiemy też, że zabezpieczenie terenu wymagało działań natychmiastowych, zwłaszcza że upływający czas zacierał ślady. Nie podjęto takich kroków zaraz po wojnie, wręcz odwrotnie, działy się tu rzeczy, które można uznać za kolejny, zakonspirowany, tajemniczy ciąg wydarzeń. Oto co możemy przeczytać w zakończeniu artykułu:

„W roku 1947 zaczęto usuwać ślady po byłych obozach koncentracyjnych – zeznaje Kazimierz Fedorowicz – Robili to ludzie z terenowego przedsiębiorstwa zajmującego się jakimiś poszukiwaniami. Wśród nich był inż. Dalmus – Niemiec, Witkowski Andres lub Andreas. Robiono to bardzo szybko. Usunięto wszystkie baraki, ponad 16 żelbetonowych bloków SS-mańskich z Jugowic Górnych. Porozbierano baraki z materiałami budowlanymi, a natomiast pozostawiono sam materiał.

Zagadka Gór Sowich nie kończy się więc z końcem wojny, wręcz przeciwnie, wydaje się gmatwać. Dlatego też brak jakichkolwiek długotrwałych i systematycznych działań zmierzających do jej wyjaśnienia martwi i niepokoi”.

Przez wiele lat po wojnie podziemia Gór Sowich pozostawiono samym sobie. Od czasu do czasu pojawiały się tu samochody wojskowe polskie i rosyjskie. Jaki był cel tych penetracji, co robiły w  gęstych lasach, tego nie da się ustalić. Dopiero w latach siedemdziesiątych można było zaobserwować większe zainteresowanie tajemnicą Gór Sowich. Ale intrygującej zagadki o tym, co się kryje w zablokowanej części podziemi, nikt już nie był w stanie rozszyfrować.

Konia z rzędem należałoby też podarować badaczowi, który potrafi odkryć i udokumentować prawdziwe zamiary Führera i jego zaufanych współpracowników w odniesieniu do podziemnej inwestycji w Górach Sowich. Wciąż nie znamy odpowiedzi na to pytanie, ani też nie mamy pewności, czy ktokolwiek i kiedykolwiek na nie odpowie.