Jak Jedlina stała się zdrojem ?

uroki dawnego Zdroju  -  miło popatrzeć

O odkryciu zdrowotnych właściwości wód  w górnej części Jedliny pisałem  w mojej książce „U źródeł Charlotty”. Miałem jednak na uwadze zasadniczy cel wydawnictwa, którym był kolorowy album z możliwie krótkim, przejrzystym i łatwym w odbiorze opisem przeszłości i współczesności miasta. Nie mogłem więc zbyt szczegółowo rozwodzić się o jego historii. Dziś przy okazji zaprosin na uroczystość Święta Niepodległości w Jedlinie-Zdroju przerzuciłem dostępne materiały źródłowe, poszukując informacji na temat domu straży ogniowej przy ulicy Warszawskiej 7a. Właśnie ten zabytek o bardzo interesującej architekturze został obecnie odrestaurowany w ramach realizacji projektów unijnych, a w świąteczną niedzielę 11 listopada 2012 roku zaplanowano jego uroczyste otwarcie.

Znalazłem tylko tyle, że w 1829 roku zbudowano drewnianą remizę strażacką z dzwonnicą i wozownią, a było to skutkiem powodzi w tym właśnie roku, która zniszczyła wszystkie mosty i drogi, zniosła też dom straży miejskiej. Był on usytuowany w niższej części miasta przy głównej ulicy prowadzącej do zdroju. W tym właśnie miejscu osiem lat później zbudowano szkołę ewangelicką.  Natomiast bardzo ważną dla miasta remizę strażacką zdecydowano się wybudować wyżej, w miejscu które nie było zagrożone żywiołem. W ten oto sposób miasto -  uzdrowisko zyskało niezbędny obiekt publiczny, służący bezpieczeństwu mieszkańców i kuracjuszy.  Drewniana strażnica została połączona z murowanym budynkiem mieszkalnym w 1910 roku i w tej postaci przetrwała do dziś Ze względu na pogarszający się stan techniczny po wojnie  strażnica została wyłączona z użytkowania. Dziś przywrócono jej walory zabytkowe zgodnie ze wskazaniami konserwatora zabytków.

Jedlina-Zdrój wzbogaciła się więc o kolejną atrakcję turystyczną, ale też kulturalną, bo w zamyśle jest zgromadzenie w tym budynku jak najwięcej zabytków muzealnych, fotografii i pocztówek z przeszłości miasta.

Warto przypomnieć przy tej okazji ciekawsze szczegóły związane z powstaniem miasta-uzdrowiska, które w 1743 roku otrzymało nazwę, Chartloten brunn, co znaczy żródło Charlotty, a w 1910 roku Bad Charlottenbrunn, a więc to samo z dodatkiem Zdrój.

Pierwszą ważną datą dla powstania późniejszego miasta-zdroju jest rok 1697. W tym roku uznano oficjalnie wytryskującą wodę żródlaną za leczniczą i ze względu na kwaśny, szczawiany odczyn wody, nazwano ją Sauerborn lub Tannhauser Sauerbrunnen. Znajdowało się ono w  górnej części wsi na terenie pastwisk Caspara Schala z Jedlinki. Właściciel parceli założył przy źródle kram z wiktuałami, a w 1723/1724 roku postawił tam dom mieszkalny Grundhof. Budynek ten (w południowo-zachodniej części dzisiejszego Placu Zdrojowego) był wielokrotnie przekształcany, przetrwał do roku 1945 i wtedy został rozebrany.

W 1724 roku parcela ze źródłem została wykupiona przez właścicieli dóbr w Jedlince. Wydarzenie to zostało uznane jako historyczny moment założenia uzdrowiska. Wokół źródła postawiono pierwsze budynki, które dały początek uzdrowisku. W dwa lat później medyk Georg Jachmann ze Świdnicy jako pierwszy opracował opis składu mineralnego i właściwości leczniczych źródła. Kolejne charakterystyki wód wykonano w 1789 r. (Chemik Klaptoth z Berlina) i w 1825 r. (Carl Beinert, aptekarz i biolog z Jedliny).

W 1743 roku Charlotenbrun uzyskało prawa wsi targowej wraz z przywilejami dla mistrza łaziennego, piekarza, rzeźnika i szewca. Wkrótce w centrum kurortu pojawiły się kramy handlowe i przybywało coraz to więcej kuracjuszy.

Właścicielką zdroju była Charlotta Maximiliana, hrabina von Seher-Thoss, z domu Pűckler, wdowa po marszałku polnym, baronie Hansie Christophie z pałacu w Jedlince. Od jej imienia utworzona przy źródle kolonia otrzymała właśnie nazwę Charlottenbrunn.

Do 1746 roku  Charlotta von Seher-Thoss  przeprowadziła szereg inwestycji w Jedlinie, zyskując sobie miano założycielki kurortu. Przy Placu Zdrojowym (dom nr 6)  postawiła niewielki barokowy dwór (Schlőssel), pełniący rolę pensjonatu dla swojej rodziny (również rozebrany po 1945 roku).

W uznaniu zasług hrabiny w 1743/1744 roku w czasie wojny prusko-austriackiej o Śląsk przebywał w pałacu w Jedlince na kwaterze cesarz Fryderyk II, nadzorujący ruchy wojsk Pobyt cesarza w pałacu w Jedlince, to duży honor dla jego właścicielki, Charlotty, jak również dla nowo powstałego uzdrowiska.

Kolejną ważną datą jest rok 1768, w którym to roku Chrlottenbrunn otrzymało prawa miejskie. Jest więc Jedlina i miastem, i uzdrowiskiem stosunkowo młodym, w porównaniu do wielu podobnych kurortów w Sudetach i na całym Śląsku. Jej rola i znaczenie podupadły na skutek II wojny światowej i w czasach PRL-u. Dziś podnosi się z trudem i stara się odbudować dawną świetność i renomę. Ale o tej świetności, o wielu ogromnie ciekawych zdarzeniach z dalszej przeszłości uzdrowiska  -  w kolejnym poście. Zapraszam.