Prosto z serca

serce mi się wciąż urywa

Dzisiejszy mój post dedykuję mojej znajomej Warszawiance o nazwisku Jadwiga Śmigiera, która mnie zachwyciła opowieścią o góralce Helenie Roj i jej weselu przypominającym wesele Lucjana Rydla, o czym mogłem przeczytać z łezką w oku w Jej interesującym  blogu Bajeczki Stokrotki .

Przeszłość poznajemy z kart historii. A o tym co się wydarzyło nie tak dawno -  z opowiadań starszych ludzi.  O minionych czasach czytamy  w gazetach, słuchamy w radiu, oglądamy w telewizji. Nie małą rolę w przybliżeniu wydarzeń z przeszłości odgrywa również literatura. Jej domeną jest wzbogacenie wiedzy historycznej w przeżycia emocjonalne. Widzimy to wyraźnie na przykładzie powieści historycznych Jozefa Ignacego Kraszewskiego, Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa.. Zasługą pisarzy jest utrwalenie w pamięci osób i wydarzeń, o których istnieniu dawno byśmy zapomnieli.

Nieco inną rolę spełnia w naszym życiu duchowym poezja. Dzięki niej stajemy się lepsi, kształtujemy swą wrażliwość na piękno otaczającego nas świata, wzbogacamy wewnętrznie, stajemy się bardziej uczuciowi i otwarci na drugiego człowieka.

Powyższa refleksja nasunęła mi się w związku z postacią autora wiersza, który zwrócił moją uwagę przy okazji wertowania Kalendarza Królowej Wychodźstwa Polskiego na rok 1938. Lubię przeglądać stare, przedwojenne wydawnictwa. Bardzo często pozwalają one odnajdywać prawdziwe literackie perełki. Oto jedna z nich.

Wiersz nosi tytuł „Serce mi się wciąż wyrywa”, a wyszedł spod pióra niekoniecznie wielkiego poety, Lucjana Rydla. Tenże poeta być może utonąłby w zapomnieniu, gdyby nie szczególne zrządzenie losu. Otóż  na przełomie wieków XIX i XX w Krakowie miał miejsce niezwykle ciekawy ruch społeczno-obyczajowy, zwany chłopomaństwem. Polegał on na szczególnym idealizowaniu życia chłopskiego, odnoszeniu się do wsi z pietyzmem i egzaltacją, uznawaniu jej za kolebkę  staropolskich tradycji i wartości. Modzie tej uległ pięknoduch z bogatego mieszczańskiego domu, właśnie Lucjan Rydel, profesor literatury krakowskiej Jagiellonki. Dla egzemplifikacji swych upodobań poślubił dziewkę z podkrakowskiej wsi Bronowice, Jadwigę Mikołajczykównę, przeniósł się z miasta na wieś, starał się przejąć tutejsze konwenanse. Bardzo celnie i dowcipnie ujął to w „Weselu” Stanisław Wyspiański w słowach Pana Młodego; „pod spód więcej nic nie wdziewam, od razu się lepiej miewam”.

Pan Młody w „Weselu”, to właśnie Lucjan Rydel, a jego żona, Panna Młoda, kwitująca poetyckie zachwyty męża nad urokami życia wiejskiego realistycznym doznaniem: „buciki mam trochę ciasne”, to  krzepka jak łania i urodziwa córka tutejszego wójta. Wesele miało miejsce w wiejskiej chałupie, w której doszło do  zderzenia dwóch zupełnie odrębnych światów, krakowskiej inteligenckiej socjety z  siermiężną chłopską naturalnością.

 Lucjan Rydel będący główną osobą w  „Weselu” Wyspiańskiego napisał piękny wiersz, pełen miłości i tęsknoty do rodzinnych stron, rzewny, tkliwy, wzruszający, wpadający do ucha, łatwy do zapamiętania:

„Serce mi się wciąż wyrywa

Do dalekich moich stron,

Do tej ziemi ukochanej,

Serce mi się wciąż wyrywa …

U nas teraz na wsi żniwa,

Złotokłosy pada plon,

Śpiewką żeńców dźwięczą łany,

Głos po niebie się rozpływa,

A na kłosach wiatr przygrywa

Jak na harfie wyzłacanej.

Śpiewką żeńców dźwięczy niwa,

Na południe bije dzwon,

A przy drodze wierzba siwa

Śle gromadzie spracowanej

Cień blaskami przetykany …

Mnie tu pośród obcych stron

Śnią się ciągle takie żniwa,

I ta wierzba i te łany,

I do ziemi ukochanej

Serce mi się wciąż wyrywa …

Wiersz krakowskiego estety, Lucjana Rydla, to nie tylko efekt egzaltacji wsią i prostotą życia chłopskiego, to także wyraz rzeczywistego przywiązania do ziemi rodzinnej. Może dlatego zapadł mi głęboko w pamięci i powraca jak bumerang gdy myślę o poezji.

To wiersz napisany jest prosto z serca, podobnie jak wiersze Marka Juszczaka, górnika z Knurowa, dla którego rodzinnym miastem jest także Głuszyca, bo z niej się wywodzi. Oto wybrane przeze mnie dwa jego liryki:

                  *

to dla Ciebie te wszystkie powroty

i wiersze pisane po nocy

w samotnej godzinie,

wszystkie słowa co w myślach uśpione,

co się tłuką nim noc przeminie,

nim usną oczy

to dla Ciebie wieczorne wzruszenie,

kiedy słońce ostatnie promienie

rzuca na drogę,

cała cisza co szumi jak wiatr,

ten sam sen od paru lat,

gdy zasnąć nie mogę ...

po omacku wciąż szukam Ciebie

tu na ziemi,

gdy jesteś w niebie ...

                 *

muzo moich dalekich stron,

do Ciebie wracam tam gdzie dom

z czerwonej cegły,

gdzie te uliczki nad Bystrzycą,

co w deszczu jak wstążeczki błyszczą,

gdy lata biegły ,

muzo o oczach jak kasztany,

do Ciebie tak wzdychałem: „Pani –

okaż mi serce”,

pamiętam Cię z młodzieńczych lat,

tak piękny był mi wtedy świat,

jak biedronki na Twojej sukience ...

Zdarza się, że trafiamy czasem zupełnie przypadkowo na wiersz, który odpowiada szczególnie dobrze naszej wrażliwości i potrzebie serca. Tak było z wierszem o treści wydawałoby się zupełnie błahej.

Miłośnikom czworonogów, do których sam się zaliczam, dedykuję prawdziwą perełkę, wiersz napisany z talentem i subtelną dozą optymizmu, chociaż jest to rodzaj trenu, tkliwe epitafium na cześć utraconego psa, przyjaciela domu:

„To tylko pies, tak mówisz, tylko pies,

A ja ci powiem,

Że pies to czasem więcej jest jak człowiek.

On nie ma duszy, mówisz…

Popatrz jeszcze raz,

Psia dusza większa jest od psa.

My mamy duszę kieszonkową,

Maleńka dusza, wielki człowiek.

Psia dusza się nie mieści w psie

I kiedy się uśmiechasz do niej

Ona się huśta na ogonie.

A kiedy się pożegnać trzeba

I psu czas iść do psiego nieba,

To niedaleko pies wyrusza,

Przecież przy tobie jest psie niebo,

Z tobą zostaje jego dusza!”

Wiersz ten znalazłem w internetowym blogu Wirtualnej Polski pod hasłem: „Jak się żyje (nie) przeciętnej trzydziestce”. O jego autorce wiem tylko, że jest z zawodu nauczycielką angielskiego, ma męża, dwoje dzieci, mieszka w domku jednorodzinnym. Od czasu do czasu dzieli się w blogu swoimi osobistymi refleksjami. Po tym wierszu nie mam wątpliwości, że jest kobietą nieprzeciętną A piszę o niej nie tylko zachwycony wierszem, tak bliskim mojemu sercu, ale także by zachęcić zwłaszcza młodych.

Zakładajcie blogi, piszcie wiersze, dzielcie się sekretami, utrwalajcie na gorąco swoje przemyślenia i refleksje. To będzie prawdziwy skarb po latach, jeszcze cenniejszy niż klisza foto. A ponadto można się nim podzielić z innymi i w ten sposób czynić życie piękniejszym i pożyteczniejszym.