Jak gwiazdka z nieba

"Orzeł" - jedno z nielicznych schronisk w Górach Sowich

„Całą bezkształtną masę kruszców drogocennych,

które zaległy piersi mej głąb nieodległą,

jak wulkan z swych otchłani wyrzucam bezdennych

i ciskam ją na twarde, stalowe kowadło.

Grzmotem młota w nią walę w radosnej otusze,

bo wykonać mi trzeba dzieło wielkie, pilne,

bo z tych kruszców dla siebie serce wykuć muszę,

serce hartowne, mężne, serce dumne, silne.”

(Leopold Staff, Sny o potędze)

Przywołałem na pomoc strofy wiersza wielkiego Leopolda z nadzieją, że ten podniosły liryk stworzy właściwą aurę do moich osobistych refleksji, które zaległy głąb mej piersi. Ciskam je na twarde, stalowe kowadło by z kruszców drogocennych wykuć serce hartowne, ale nie tylko dla siebie, jak to wynika z wiersza Staffa, ale przede wszystkim dla moich wspaniałych Czytelników.

Co jest powodem tej egzaltacji? Oto jest pytanie. Boję się, że odpowiedź może zaskoczyć każdego, kto ograniczy się li tylko do odczytania moich zachwytów bez bezpośredniego, namacalnego poznania ich źródła.

A źródłem tym jest interesująca książka, rodzaj albumu o wysokim poziomie edytorskim, niezliczonej ilości barwnych obrazków i znakomitym tekście, coś co może zadziwić i wzruszyć każdego człowieka wrażliwego na piękno dawnej sztuki fotograficznej. A są to głównie przedwojenne pocztówki, a także fotogramy czarno-białe lub kolorowe, których myślą przewodnią jest ukazanie piękna schronisk górskich i gościńców rozsianych po całym obszarze Gór Sowich, a zarazem piękno otaczających je krajobrazów i przyrody.

Mowa o najnowszym, dzierżoniowskim wydawnictwie: Góry Sowie. Schroniska górskie na dawnych pocztówkach i zdjęciach. Historia słowem i obrazem pisana pod redakcją Tomasza Przerwy i Jacka Gruźlewskiego. Dzierżoniów, 2015.

Właśnie niedawno w Muzeum Miejskim w Dzierżoniowie odbył sie wernisaż wystawy "Turystyka w Górach Sowich". Wernisażowi towarzyszyła promocja książki i wykłady wrocławskich historyków, w tym jej współautora, dr hab. Tomasza Przerwy.

Autorami książki są Tomasz Przerwa i Jacek Gruźlewski, obok nich jeszcze inni autorzy, między innymi Rafał Brzeziński. Ilustracje do książki w znacznej mierze były udostępnione z prywatnych zbiorów Jacka Gruźlewskiego, Henryki i Jerzego Gawryckich, Pawła Deca, Andrzeja Paska i wielu innych.

Tomasz Przerwa studiował historię na Uniwersytecie Wrocławskim, którą ukończył w 1997 r. obroną pracy magisterskiej pt. Srebrna Góra 1921-1922, napisaną pod kierunkiem prof. dra hab. Marka Czaplińskiego. Podjął następnie studia doktoranckie, uzyskując w 2001 r. stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii. Pracuje jako adiunkt w Zakładzie Historii Śląska Instytutu Historycznego. W swojej pracy naukowej zajmuje się badaniami dotyczącymi ruchu turystycznego i wypoczynku zimowego w Sudetach przed 1945 r., śląskiego transportu i komunikacji, kwestii społeczno-politycznych na Śląsku w XIX i XX w., przeszłości Srebrnej Góry. W 2012 opublikował pracę habilitacyjną o turystyce zimowej w Sudetach przed 1945.

Tomasz Przerwa wywodzący się ze Srebrnej Góry, zapisał się złotymi zgłoskami w historii tej turystycznej Mekki, podobnie jak Jacek Gruźlewski na kartach Złotego Stoku, gdzie obok Elżbiety Szumskiej był jednym z głównych twórców największej atrakcji turystycznej w tym miasteczku – muzeum kopalni złota. Tomasz Przerwa i Jacek Gruźlewski stanowią  zgrany duet autorski, bo książka o schroniskach  w Górach Sowich  jest kolejnym ich dziełem, zapewne najlepszym.

Dziesięć lat temu ukazało się nie mniej wartościowe dzieło, o którym pisałem w moim blogu w  lipcu 2012 roku:

Mam przed sobą znakomity album „Srebrna Góra  -  spojrzenie w przeszłość” z 2005 roku Jacka Gruźlewskiego i Tomasza Przerwy, którzy ze zbieranych mozolnie przez lata dawnych pocztówek i fotografii sporządzili barwny i bogaty obraz byłego miasteczka. Rzecz jest zajmująca, pokazuje przeszłość położonej w przełęczy górskiej, pomiędzy Górami Sowimi, a Bardzkimi, maleńkiej osady (w 1536 roku  - prawa miejskie), która skutkiem wielkiej inwestycji militarnej w XVIII wieku, stała się sławna w całej Rzeszy. Wiemy chyba o tym wszyscy, że chodzi o zbudowaną w latach 1765-1777 potężną twierdzę wojskową, położoną na szczycie wzniesienia zamykającego pasmo Gór Sowich, powyżej miasteczka, uważaną za nie do zdobycia.

Już tamta książka dowodziła ogromnej pasji kolekcjonerskiej, wiedzy i talentu autorów, a także dbałości edytorskiej. W rezultacie Srebrna Góra szczyci się albumem, któremu nikt jeszcze nie dorównał.

Nowa książka-album o schroniskach w Górach Sowich stanowi swego rodzaju kuriozum. Jeśli dziś po siedemdziesięciu latach polskości na tych ziemiach możemy mówić zaledwie o trzech z prawdziwego zdarzenia schroniskach w obszarze Gór Sowich, a w książce jest ich wymienionych i opisanych czterdzieści, skala przeobrażeń in minus w zakresie turystyki jest na tym tle szczególnie wyraźna. Oczywiście czasy się zmieniły i w książce jest o tym mowa, co nie oznacza, że sowiogórski album nie może wzbudzić podziwu i nostalgii za tamtymi czasami, kiedy to co rusz w czasie wędrówek górskich można było znaleźć wygodne i gościnne miejsce do odpoczynku i posiłku, a nawet noclegu.

„Prezentowany album jest owocem naszych wspólnych pasji: umiłowania Gór Sowich, potrzeby pogłębiania wiedzy o przeszłości tego regionu oraz sentymentu do starych zdjęć i pocztówek. Połączenie pasji badawczej i kolekcjonerskiej przynosi nam wiele satysfakcji poznawczej, którą postanowiliśmy się z Państwem podzielić” – piszą we wstępie do albumu Jacek Gruźlewski i Tomasz Przerwa.

To umiłowanie Gór Sowich widać w książce na każdym kroku. Niezwykle interesujące jest wprowadzenie, zawierające kompendium wiedzy historycznej o narodzinach i rozwoju ruchu turystycznego w tym regionie górskim, a następnie kolejne opisy schronisk, które funkcjonawały na przełomie XIX i XX wieku i w okresie międzywojennym i na koniec zwięzłe podsumowanie. Tekst jest napisany przystępnie i z talentem, potrafi zainteresować czytelników niechętnych do poznawania historii.

A oto co napisał o pasji twórczej autorów Waldemar Brygier w „Naszych Sudetach pl”:

„Dzięki temu powstała książka niezwykła, swoista encyklopedia schronisk sowiogórskich. Opisanych ich zostało czterdzieści, każdy opis ilustrowany jest archiwalnymi zdjęciami, reprodukcjami pocztówek oraz pieczątkami schronisk, którymi zdobiono wysyłane z Gór Sowich pozdrowienia. Opisy są rzetelne, zawierają nie tylko suche fakty historyczne, ale również wiele ciekawostek związanych z danym obiektem i historie ubarwiające ich dzieje, często pokazujące związane z nimi osoby.

O Górach Sowich napisano już wiele książek. W dziesiątkach możemy już liczyć dzieła opisujące kompleks Riese, na półkach miłośników regionu znajdują się też opracowania poświęcone turystyce, czy poszczególnym miejscowościom. Jednak książka "Góry Sowie. Schroniska górskie na dawnych pocztówkach i zdjęciach" zasługuje na szczególną uwagę, przede wszystkim ze względu na niezwykle obszerny materiał ikonograficzny, który zainteresuje nie tylko turystów, ale również badaczy dziejów Gór Sowich. Reprodukcje zdjęć i pocztówek są bardzo dobrej jakości i godzinami można je oglądać, kontemplując pokazane na nich widoki, budynki, wnętrza i ludzi, co rusz znajdując kolejne szczegóły, które umknęły przy poprzednim studiowaniu.

Podsumowując, można śmiało powiedzieć, że to książka, którą powinien mieć każdy miłośnik Gór Sowich!

P.S.  Książka ta spadła mi do rąk jak gwiazdka z nieba, a to zasługa nieocenionego Czytelnika i komentatora mojego blogu, Henryka Gąsiorka z Jugowa. Myślę, że jest do „zdobycia” w Dzierżoniowie, który jak wynika z książki pełnił w czasach międzywojennych centrum turystyczne Gór Sowich. Otrzymałem też w prezencie jeszcze jeden album – „Tajemniczy Dolny Śląsk”, o którym spróbuje napisać następnym razem. Serdecznie dziękuję p. Henrykowi za miłą i tak wartościową niespodziankę !