Trudne początki osadnictwa w świetle materiałów źródłowych

uroki naszych gór

To kolejny odcinek książki "Głuszyca -miasto włókniarzy". Zapraszam .

Dramatyczne dzieje zamku Rogowiec wprowadziły nas w ponurą atmosferę średniowiecza. Ilustrują one niepewność i ustawiczne zagrożenie pionierów osadnictwa, którzy odważyli się wiązać swe losy z przygranicznym terenem górskim, na odludziu, w dali od stolicy książęcej. Nasuwa się więc pytanie, postawione już wcześniej we wstępie tego szkicu, co pchnęło prostych kmieci, aby tutaj szukać swego miejsca na ziemi ?

Odpowiedź na to pytanie znajdujemy w materiałach źródłowych, które jednoznacznie wskazują, że pierwszymi osiedleńcami na tych terenach byli ludzie trudniący się handlem drewnem lub garncarstwem, a sprowadziła ich tutaj zachęta ze strony księcia i nadania książęce.

Najprawdopodobniej już w XIII wieku powstały w dolinie Bystrzycy (dotyczy to dzisiejszej Głuszycy i Jedliny) pierwsze osady zamieszkałe przez drwali, karczujących olbrzymie lasy.
Byli oni chronieni przez niewielki zameczek w Olszyńcu, którego ślady noszą charakter słowiańskiego umocnienia w postaci wału ziemnego z wieżą obronno-mieszkalną pośrodku.

Istnieje wprawdzie zapis z ok. 1300 r. w „Liber fundationis” wymieniający Wustendorf (ówczesna nazwa Głuszycy) jako wieś biskupią, ale dalsze jej dzieje nie są dostatecznie udokumentowane. Znacznie pewniejszą jest wzmianka z 1413 r. o istniejącej tu osadzie leśnej, o czym nieco więcej za chwilę.

Wszystkie osady leśne w tym rejonie  do końca XIV wieku były własnością księcia. Dopiero wdowa po ostatnim księciu Jaworsko - Świdnickim, Bolku II, księżna Agnieszka, nadała dobra Kynau (Chojny) wraz z zamkiem Grodno w dzisiejszym Zagórzu Śląskim rodowi rycerskiemu Schoffów, późniejszych Schoffgostów. W 1372 roku znajduje się w aktach książęcych wzmianka o tartakach i młynach należących do tych dóbr, co świadczyło o postępującym rozwoju gospodarczym okolic. W wieku XIV zaludniają się tutejsze lasy, przybywają nowi drwale i gonciarze, na wykarczowanych polanach zaczyna się uprawa roli, a dla uzyskania dodatkowych zarobków rozwija się tkactwo płótna lnianego, dostarczanego do dworów lub przejezdnych kupców.

Rzecz dość znamienna, że właśnie z tego okresu pochodzi pierwsza drukowana wzmianka o Głuszycy, zamieszczona w jednej z niemieckich kronik. Informuje ona, że w 1413 roku w miejscu gdzie Złota Woda wpada do Bystrzycy (na dzisiejszym rozwidleniu ulicy Dolnej i Częstochowskiej) osiedlił się tartacznik i zbudował dobrze prosperujący tartak, zachęcając tym sposobem innych przybyszów do osiedlania się w tym miejscu.

Wkrótce zamieszkali tu drwale, gonciarze, garncarze, a kolonia uzyskała nazwę Giersdorf, zaś otaczające ją lasy – Gierswald. Niestety, nie dane było zbyt długo cieszyć się prosperitą. Osada uległa spaleniu w czasie wojen husyckich w 1421 roku.

Wspomniane już wojny husyckie w I połowie XV wieku dały się we znaki całemu Śląskowi, nie szczędziły też Jedliny, Walimia i Głuszycy. Dwie ostatnie wsie zachowały w swych niemieckich nazwach aż do czasów II wojny światowej, nadany im wcześniej przydomek „wüste”, w znaczeniu pustka, głusza.

Wstrzymuję tok narracji, aby w natłoku wydarzeń nie zgubić istotnego wątku. Zwróćmy uwagę, gdzie znajdowało się historyczne centrum późniejszego miasta i kiedy to się działo. To tutaj w widłach Bystrzycy i Złotej Wody znajduje się prakolebka Głuszycy i trzeba przyznać, że całe wieki następujące po tym fakcie niewiele w tej materii zmieniły.

Rok 1413 można uznać za historyczny początek miasta, tak jak datę chrztu Polski za Mieszka I przyjmuje się jako początek państwa polskiego. W obydwu przypadkach jest wiadomo, że są to tylko umowne cezury, a powstanie państwa, czy miasta jest to proces długotrwały i trudno określić precyzyjnie zarówno początek jak i koniec.

Fot. Marzen M.