Kroczy przez życie śpiewająco

Zrobiło się znów bardzo gorąco w polityce mimo że za oknami zima, a jeszcze nie ostygliśmy do reszty z cudownych życzeń noworocznych, zgodnie z którymi powinniśmy żyć w harmonii i kroczyć ze wszystkimi do zgody. Źle się dzieje w państwie polskim. Dla odprężenia proponuję garść wspomnień z niedalekiej przeszłości. To będzie o człowieku – wizjonerze, legendarnej już postaci, o której nie wolno nam nie pamiętać.

O tym poecie-pieśniarzu mogę chyba powiedzieć, że kroczy przez życie śpiewająco. A takich ludzi jest mało, warto więc przyjrzeć się jego twórczości.

Zacznę od napisanego przez niego króciutkiego wiersza, mającego charakter aforyzmu:

„Są pieśni

które się pisało

z wiarą że słowa  z m i e n i a ć  mogą

są pieśni

które trzeba milczeć

w zmowie milczenia

przeciw słowom”

Mam w swej biblioteczce maleńki rozmiarami, prawie jak książeczka do modlitwy, tomik wierszy „Krowie ciepło” Andrzeja Garczarka. To jeden z filarów młodzieżowego ruchu kulturalnego lat 80-tych, a dowiedziałem się o nim przy okazji badania środowiska literackiego tych lat w Warszawie. Tam właśnie brylował nasz poeta Natan Tannenbaum, który lata dzieciństwa i młodości spędził w Głuszycy. Książeczkę ”Krowie ciepło” wydał wrocławski teatr „Kalambur” w cyklu „Poeta-pieśniarz” w 1985 roku, starając się w ten sposób ratować przed zapomnieniem teksty najlepszych bardów studenckich tych czasów. To właśnie o takich studentach -  marzycielach pisał Andrzej w wierszu „Nocne Marki”:

„gotowi ruszać w świat

od zaraz

bez zobowiązań

i bez celu

których mijałem w noc niejedną

mówiąc każdemu: „Marzycielu”

butelką mleka na ulicy

z plastikowego transportera

gaszą pragnienie

nielegalnie

kiedy nad ranem zbyt doskwiera

chleba z piekarni daj im Panie

przy degustacji z piekarzami

który dla śpiących jeszcze stygnie

i powszednieje w swojej liczbie

gotowi ruszać w świat

od zaraz

z chlebakiem tylko brezentowym

z ostatnią książką Cortazara

z jednym biletem tramwajowym

Marzyciel, Andrzej Garczarek - urodzony w 1947 roku ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W latach siedemdziesiątych był jednym z autorów i wykonawców legendarnego magazynu radiowego "Zgryz" Macieja Zembatego. W 1981 roku brał udział w Przeglądzie Piosenki Prawdziwej w gdańskiej Hali Oliwii. Zaśpiewał tam swój song pt. Przyjaciół nikt nie będzie mi wybierał. W 1989 r. na antenie radiowej Trójki emitowane były pierwsze odcinki z trwającego blisko dziesięć lat cyklu autorskiego Literacko-muzyczny kantor wymiany myśli i wrażeń. W 1994 r. otrzymał nagrodę im. Jonasza Kofty - za twórczość radiową. Przez wiele lat współpracował z wrocławskim teatrem "Kalambur". Na początku lat dziewięćdziesiątych wg własnego projektu Kantor wymiany na ulicach kilku miast (Wrocław, Lublin, Warszawa) przeprowadził szereg akcji happeningowych. Jest autorem wielu znanych piosenek i ballad: Ballada o chłopcach z bazy Sokołowskiej, Piosenka dla Piotrowskiego poety, Taksówkarz z Pittsburga, Raskolnikow. Od początku lat 2000. mieszka na wsi na Mazurach.

By mówić o poecie-pieśniarzu warto poznać bliżej jego wiersze. Zainteresowani melodią będą musieli poszukać nagrań w internecie Przytoczę dwa wybrane przeze mnie wiersze z tomiku „Krowie ciepło”:

„Wesele”

Wesele było jak się patrzy

pan młody sprosił kupę gości

inteligencji trochę z miasta

i swoje dawne dwie miłości

usiadło kilku nas przy stole

w izbie rozgardiasz i muzyka

za oknem smutna rzeczywistość

na ustach czarna polityka

komuna serc i męskie słowa

podlane suto jarzębiakiem

a za najkrótszy nawet toast

groziła średnio „piątka z hakiem”

gospodarzowi urząd rypnął

domiar za wczesne pomidory

realizm tęgo prał po pysku

bez symbolicznej metafory

Rachela w sześćdziesiątym ósmym

do ciepłych krajów odleciała

chochoł

że zbrakło latoś słomy

poszedł na wieniec dożynkowy

nie byłbym wcale taki pewny

czy Gość stojący w drzwiach izdebnych

kredą znaczonych w roku pańskim…

patrzył i słuchał… jak Wyspiański !

Ballada o chłopcach z bazy Sokołowskiej

ciężarówki na „syrenki” zamienili

gęby z pryszczów wygoiły się dokładnie

prawie wszyscy się szczęśliwie pożenili

zamieszkali gdzieś wysoko wcale ładnie

chłopcy z bazy Sokołowskiej

odjechali gdzieś w nieznane

na swych mocnych ciężarowych samochodach

rozmydliły się marzenia przy goleniu

w zamyśleniu nuta czai się wstydliwa:

„z młodej piersi się wyrwało…”

Ale wrócić już nie chciało

w piekle błota i baraków betlejemskich

pozostało

tylko czasem

w środku miasta na ulicy

twarzą w twarz przystają

bo tak chce przypadek

kilka klepnięć po ramieniu

jakiś uśmiech, uścisk dłoni…

i do domów rozjeżdżają się w milczeniu…

„O poezji wolę mówić skromnie. Wymyślam tylko sztajerki. Szybkie, wolne, smutne, wesołe... Krótkie historyjki „na fleki”, głos męski i gitarę”. Myślę, że najważniejsze w tym fachu jest to, żeby nie kłamać. Kiedy wychodzi człowiek do ludzi sam, z gitarą tylko, oświetlony bezwstydnie reflektorami, to po to, żeby im coś ważnego powiedzieć. O sobie, o nich samych. Na ględzenie szkoda cennego czasu. Na kłamstwie poznają się od razu. Zwłaszcza dzisiaj”.

I taki właśnie jest Andrzej Garczarek, dziś już rzadziej na scenie, wśród rezentuzjazmowanej widowni. No cóż, lata lecą. Jeszcze nie tak dawno koncertował gdzie się dało. O jednej z takich imprez czytam na stronie internetowej:

„ Andrzej Garczarek zaprosił nas wszystkich do swojego muzycznego ogródka, a tam czekało na nas całe mnóstwo atrakcji : wypielęgnowane teksty, smakowite muzyczne kawałki, chwytliwe melodie, skoczne sztajerki oraz liczne grządki z zadumą i melancholią. Ucztowaliśmy razem z gospodarzem i jego przyjaciółmi Mirkiem i Florkiem co chwilę odkrywając w kolejnych kątach muzycznego ogrodu zarówno te dobrze znane jak i te dawno zapomniane czy też zupełnie nowe smakołyki. I tak popijając co tam kto miał pod ręką, podśpiewując kolejne piosenki zasłuchani w głos Andrzeja nawet nie zauważyliśmy że czas nieubłaganie mija i trzeba kończyć. Rozeszliśmy się więc do domów za zgodą gospodarza wynosząc część owoców z ogródka ( płyty rozeszły się w trybie błyskawicznym ) do domu aby móc się nimi dalej cieszyć w domowym zaciszu.

Naprawdę chce bardzo podziękować całemu zespołowi ze ten wieczór i zapewniam że do tego muzycznego ogródka będziemy jeszcze nie raz zaglądać”.   Marek Ł

W moim tomiku Andrzeja Garczarka mam całą rozmaitość jego wierszowania. Żałuję tylko, że mogę delektować się jedynie słowem, a nie muzyką. Ale tak to już jest z poezją śpiewaną. By osiągnąć zupełny efekt, potrzebne jest i jedno i drugie. Dobrze, że w internetowych goglach można obejrzeć i  posłuchać niejednego sztajeru w osobistym wykonaniu  autentycznego barda lat 80-tych, który podobnie jak Przemysław Gintrowski, czy Jacek Kaczmarski,  przeszedł już do legendy.

A na koniec przypominam jeszcze jeden z jego głośnych wierszy:

Do obywatela Jana Jakuba Rousseau kilka pytań

w sprawie „Umowy społecznej”

„Obywatelu Jakubie Rousseau

powiedzcie szczerze mnie prostemu

czy jest możebne żeby człowiek

przestał być wilkiem człowiekowi

czy taki na ten przykład złodziej

dziewka uliczna

ksiądz dobrodziej

żydowin luter hugenota...

(pyta się moja was głupota)

czy jedna ich kapota grzeje

i jeden strzeże pies u płota?

Czemu wy z ludźmi

tak koniecznie

umawiać chcecie się społecznie?

To prawda, ile to mieliśmy w przeszłości umów społecznych, z których zostało niewiele, albo nic. Przypomnę tylko słynne 21 postulatów „Solidarności” z sierpnia 1980 roku.  A wystarczyłoby tylko jedno, żeby człowiek nie był człowiekowi wilkiem. Są poeci którzy wciąż wierzą, że słowa mogą to zmienić. I za tę wiarę winniśmy ich cenić.

Andrzej Garczarek zaszył się na stare lata gdzieś tam w mazurskiej głuszy. Ciekaw jestem co sobie myśli patrząc na to wszystko co się dzieje w Jego wymarzonej ojczyźnie.