Świebodzice - miastem zegarów. C. d. historii miasta

Świebodzice - współczesny herb miasta

 Wzrost potęgi Prus po zwycięskiej wojnie z Austrią, która skończyła się zaanektowaniem Śląska, okazał się bardzo korzystny dla maleńkich Świebodzic. W latach 1775-1811 miał miejsce boom inwestycyjny. To czas odbudowy miasta, budowy nowych zakładów przemysłowych, obiektów publicznych i domów mieszkalnych. W 1807 roku miasto znalazło się w ogniu kolejnych działań wojennych. Tym razem padło łupem wojsk francuskich i sprzymierzonych w kampanii napoleońskiej. W dwa lata później z ich rozkazu przystąpiono do burzenia murów i bram obronnych. Ale miasto nie ucierpiało tak mocno jak za czasów wojen husyckich, czy wojny 30-letniej. W 1809 roku otworzył w Świebodzicach tkalnię płótna lnianego i produkcji lin protoplasta rodu wielkich fabrykantów, Fryderyk Kramsta. Ożywienie miało miejsce w związku z rozwojem górnictwa węgla kamiennego w Wałbrzychu, bo przez Świebodzice prowadziła Węglowa Droga, którą transportowano urobek z kopalń do portu rzecznego w Malczycach nad Odrą. W mieście zachował się rynek z ratuszem, liczyło ono sobie wówczas 325 domów i 105 stajni, było siedzibą urzędów – podatkowego, pocztowego, sądu grodzkiego. Były w nim 3 kościoły (2 katolickie), szkoła ewangeliczna, szpital,  3 remizy strażackie, młyn wodny i zakłady rzemieślnicze różnych maści. Warto pamiętać o browarze i sześciu gorzelniach. Póki co prym wiodła firma włókiennicza Kramst und Sőhne, z przędzalnią, na 6.812 wrzecion napędzaną maszyną parową, dużą krochmalnią i hurtownią płótna. Pracowało w nich ponad tysiąc robotników, głównie kobiet. F. Kramsta był najważniejszą osobą w mieście, a w jego domu przyjmowane były nawet głowy koronowane.

W 1841 roku powstała drukarnia, w której rozpoczęto wydawać lokalną gazetę „Der Freiberger Amst-Bote”.

Kolejny żywiołowy  rozwój Świebodzic miał miejsce w drugiej połowie XIX wieku, a jedną z dźwigni rozwoju było uruchomienie w 1843 roku linii kolei żelaznej początkowo z Wrocławia przez Jaworzynę do Świebodzic, a w dziesięć lat później do Wałbrzycha. Miasto okazało się dobrą bazą do lokalizacji fabryk. Zakłady Kramsta otworzyły kolejną tkalnię, a inny przemysłowiec, G. Becker w 1849 roku otworzył fabrykę zegarów szafkowych, która stała się znaną w całych Niemczech. Przy drodze do stacji kolejowej wybudowano paradne kamienice, mieszczące także restauracje i hotele. W 1873 roku w mieście było już 5 fabryk zegarów, a fabryka Beckera większość produkcji przeznaczała na eksport. Świebodzice stały się na jakiś czas centrum przemysłu zegarniczego dla całej Rzeszy. Tak więc tradycyjne dawniej miasto piwne przekształciło się w ośrodek odmierzania czasu. Nic więc dziwnego, że rezydujący ponad rok czasu na zamku Książ po wojnie oficerowie radzieckiej Armii Wyzwoleńczej szczególnie upodobali sobie przeczesywanie poniemieckich fabryk zegarów w Świebodzicach. Być może zdobią one moskiewskie wille do dziś jako trofeum wojenne, a zarazem dzieła sztuki.

Z końcem XIX wieku miasto dorobiło się szeregu obiektów reprezentacyjnych i komunalnych. Szczyciło się atrakcyjnym kąpieliskiem „Wilhelmsbad” z pomostami i gondolami urządzonym w wyrobisku dawnego kamieniołomu.

Mniej korzystny dla rozwoju miasta był okres międzywojenny. Było to skutkiem kryzysu gospodarczego Niemiec lat 1927-1933, który spowodował ograniczenie produkcji. Warto jednak wspomnieć o powstałej w 1920 roku słynnej wytwórni widokówek, które do dziś stanowią cenne zbiory koneserów tego rodzaju wytwórczości. W czasie II wojny światowej podobnie jak w innych miastach całą produkcję przestawiono na potrzeby zbrojeniowe. Od 1944 roku w mieście funkcjonowała filia obozu Gross-Rosen, której więźniowie byli wykorzystywanie do budowy podziemi w zamku Książ.

Podobnie jak Wałbrzych, Świebodzice nie poniosły żadnych strat wojennych i zostały wyzwolone 9 maja 1945 roku bez jednego wystrzału.

Czasy powojenne, to już jest historia współczesna, warta również bliższego poznania, zwłaszcza że świadków tej historii jest coraz to mniej. O powojennych losach miasta do chwili obecnej można się dowiedzieć z wielu bardziej dostępnych materiałów, do czego gorąco zachęcam.

Mam dla osób, które udało mi się zainteresować historią i współczesnością Świebodzic jeszcze jedną propozycję. Zachęcam koniecznie na samym początku lub na końcu świebodzickiej wycieczki krajoznawczej  na wieżę zamku Książ. Stamtąd możemy obejrzeć jak na dłoni rozpościerające się u stóp wzgórza zamkowego majestatyczne miasto Świebodzice. Ten widok pozostanie na długo w pamięci i pozwoli dostrzec wyjątkowe uroki starego miasteczka, które jest równocześnie bardzo nowoczesne i fascynujące. 

Na podst. Słownika geografii turystycznej Sudetów, cz. 20 pod red Marka Staffy.