Blog to miejsce do podzielenia się na piśmie z innymi internautami moimi fascynacjami. Dotyczą one głównie regionu wałbrzyskiego, w którym przeżyłem już ponad pół wieku Będę o nim pisał, dzieląc się z Czytelnikami moimi refleksjami z przeczytanych książek i osobistych doświadczeń związanymi z poznawaniem jego historii i piękna krajobrazów.

piątek, 26 kwietnia 2013

Świebodzice - miastem zegarów. C. d. historii miasta





Świebodzice - współczesny herb miasta
 Wzrost potęgi Prus po zwycięskiej wojnie z Austrią, która skończyła się zaanektowaniem Śląska, okazał się bardzo korzystny dla maleńkich Świebodzic. W latach 1775-1811 miał miejsce boom inwestycyjny. To czas odbudowy miasta, budowy nowych zakładów przemysłowych, obiektów publicznych i domów mieszkalnych. W 1807 roku miasto znalazło się w ogniu kolejnych działań wojennych. Tym razem padło łupem wojsk francuskich i sprzymierzonych w kampanii napoleońskiej. W dwa lata później z ich rozkazu przystąpiono do burzenia murów i bram obronnych. Ale miasto nie ucierpiało tak mocno jak za czasów wojen husyckich, czy wojny 30-letniej. W 1809 roku otworzył w Świebodzicach tkalnię płótna lnianego i produkcji lin protoplasta rodu wielkich fabrykantów, Fryderyk Kramsta. Ożywienie miało miejsce w związku z rozwojem górnictwa węgla kamiennego w Wałbrzychu, bo przez Świebodzice prowadziła Węglowa Droga, którą transportowano urobek z kopalń do portu rzecznego w Malczycach nad Odrą. W mieście zachował się rynek z ratuszem, liczyło ono sobie wówczas 325 domów i 105 stajni, było siedzibą urzędów – podatkowego, pocztowego, sądu grodzkiego. Były w nim 3 kościoły (2 katolickie), szkoła ewangeliczna, szpital,  3 remizy strażackie, młyn wodny i zakłady rzemieślnicze różnych maści. Warto pamiętać o browarze i sześciu gorzelniach. Póki co prym wiodła firma włókiennicza Kramst und Sőhne, z przędzalnią, na 6.812 wrzecion napędzaną maszyną parową, dużą krochmalnią i hurtownią płótna. Pracowało w nich ponad tysiąc robotników, głównie kobiet. F. Kramsta był najważniejszą osobą w mieście, a w jego domu przyjmowane były nawet głowy koronowane.
W 1841 roku powstała drukarnia, w której rozpoczęto wydawać lokalną gazetę „Der Freiberger Amst-Bote”.
Kolejny żywiołowy  rozwój Świebodzic miał miejsce w drugiej połowie XIX wieku, a jedną z dźwigni rozwoju było uruchomienie w 1843 roku linii kolei żelaznej początkowo z Wrocławia przez Jaworzynę do Świebodzic, a w dziesięć lat później do Wałbrzycha. Miasto okazało się dobrą bazą do lokalizacji fabryk. Zakłady Kramsta otworzyły kolejną tkalnię, a inny przemysłowiec, G. Becker w 1849 roku otworzył fabrykę zegarów szafkowych, która stała się znaną w całych Niemczech. Przy drodze do stacji kolejowej wybudowano paradne kamienice, mieszczące także restauracje i hotele. W 1873 roku w mieście było już 5 fabryk zegarów, a fabryka Beckera większość produkcji przeznaczała na eksport. Świebodzice stały się na jakiś czas centrum przemysłu zegarniczego dla całej Rzeszy. Tak więc tradycyjne dawniej miasto piwne przekształciło się w ośrodek odmierzania czasu. Nic więc dziwnego, że rezydujący ponad rok czasu na zamku Książ po wojnie oficerowie radzieckiej Armii Wyzwoleńczej szczególnie upodobali sobie przeczesywanie poniemieckich fabryk zegarów w Świebodzicach. Być może zdobią one moskiewskie wille do dziś jako trofeum wojenne, a zarazem dzieła sztuki.
Z końcem XIX wieku miasto dorobiło się szeregu obiektów reprezentacyjnych i komunalnych. Szczyciło się atrakcyjnym kąpieliskiem „Wilhelmsbad” z pomostami i gondolami urządzonym w wyrobisku dawnego kamieniołomu.
Mniej korzystny dla rozwoju miasta był okres międzywojenny. Było to skutkiem kryzysu gospodarczego Niemiec lat 1927-1933, który spowodował ograniczenie produkcji. Warto jednak wspomnieć o powstałej w 1920 roku słynnej wytwórni widokówek, które do dziś stanowią cenne zbiory koneserów tego rodzaju wytwórczości. W czasie II wojny światowej podobnie jak w innych miastach całą produkcję przestawiono na potrzeby zbrojeniowe. Od 1944 roku w mieście funkcjonowała filia obozu Gross-Rosen, której więźniowie byli wykorzystywanie do budowy podziemi w zamku Książ.
Podobnie jak Wałbrzych, Świebodzice nie poniosły żadnych strat wojennych i zostały wyzwolone 9 maja 1945 roku bez jednego wystrzału.
Czasy powojenne, to już jest historia współczesna, warta również bliższego poznania, zwłaszcza że świadków tej historii jest coraz to mniej. O powojennych losach miasta do chwili obecnej można się dowiedzieć z wielu bardziej dostępnych materiałów, do czego gorąco zachęcam.
Mam dla osób, które udało mi się zainteresować historią i współczesnością Świebodzic jeszcze jedną propozycję. Zachęcam koniecznie na samym początku lub na końcu świebodzickiej wycieczki krajoznawczej  na wieżę zamku Książ. Stamtąd możemy obejrzeć jak na dłoni rozpościerające się u stóp wzgórza zamkowego majestatyczne miasto Świebodzice. Ten widok pozostanie na długo w pamięci i pozwoli dostrzec wyjątkowe uroki starego miasteczka, które jest równocześnie bardzo nowoczesne i fascynujące. 

Na podst. Słownika geografii turystycznej Sudetów, cz. 20 pod red Marka Staffy.

3 komentarze:

  1. W pałac wdów z rodziny Hochbergów w Świebodzicach-Cierniach w sierpniu 1790r mieszkał najwybitniejszy niemiecki poeta Johann Wolfgang von Goethe.Podczas pobytu w pałacu w Cierniach napisał wiersz"Obóz wojskowy na Śląsku".Upamiętnia to wydarzenie tablica.Jednym z największych wierszy Goethego jest"mały"wiersz napisany na ścianie domku myśliwskiego,w czasie odpoczynku.
    ***Wierzchołki wzgórz***
    Wierzchołki wzgórz
    Spowite w ciszę;
    Drzew żaden już
    Wiew nie kołysze;
    Śpi las
    I ptaki w gęstwinie.
    I tobie ninie
    Spocząć już czas.
    ---------(tłum.L.Saff)------
    Link:"Stare melodie Ten stary zegar Bernard Ładysz-youtube"

    W XVIIIw mieszkańcy Głuszycy i Bielawy rywalizowali który z ośrodków tkactwa chałupniczego jest największy i ważniejszy.Ta rywalizacja powodowała,że w promieniu setek kilometrów nikt nie potrafił tak tkać jak mieszkańcy w Głuszycy i Bielawie.Materiały z domowych warsztatów były bezkonkurencyjne.Odbywały się jarmarki i targi płóciennicze-4 razy w roku.Głuszyca w okresie międzywojennym posiadała naturalne lodowisko o powierzchni 3000m2.Kuracjusze z Jedliny Zdroj i Sokołowska grali w karling,hokeja i próbowali jazdy figurowej.Jedlina Zdrój posiadała lodowisko naturalne-1000m2.Bardzo popularne były sanie rogate.
    Z Berlina do Jedliny Zdrój jeździły pociągi pośpieszne"sportowe",przetaczano tylko wagony we Wrocławiu.Podróż trwała 6godz.Im większa grupa zorganizowana-tym tańszy bilet-nawet o 75proc.Sowie Góry przyciagały turystów i kuracjuszy jak magnes.W sezonie zimowym wyglądały jak mrowisko.Piękna wiosna a ja o zimie:)))
    Na weekend majowy do perełki Gminy Głuszyca.
    "www.agrosierpnica.pl/component/content/article/3-aktualnosci/9-informacja-2html"
    Pozdrawiam:))WRC.

    OdpowiedzUsuń
  2. Panie Stanisławie! Mnie Pan zachęcił do odwiedzenia nie tylko Świebodzic, ale zwiedzenia Gór Sowich w ogóle. Nigdy jeszcze nie byłam w Pana stronach.
    Czytam wpisy i zazdroszczę... miłości do swojej małej Ojczyzny ...
    Serdecznie pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  3. W historię miasta Świebodzice wpisały się nazwiska Czterech Gigantów mogących swymi dokonaniami rozsławiać miasto:
    - Fryderyk Gottlieb Kramsta - twórca przemysłu włókienniczego i antenat rodu, który wsławił się także subsydiowaniem budowy linii kolejowej ze Świebodzic do Wałbrzycha przed 1853r., rezydencja rodzinna w parku miejskim, obecnie budynek zrujnowany,
    - Emil Krebs - Wg zapisów znał ponad 90 języków obcych (!) spośród których na uwagę zasługują: aramejski, staromongolski i wszystkie europejskie, najwybitniejszy lingwista na świecie,
    - Wilhelm Becker - wybitny twórca przemysłu zegarmistrzowskiego i laureat wielu światowych wystaw zegarów, zegary produkowane w Świebodzicach były bezkonkurencyjne na świecie!
    - prof. Jerzy Mikulicz - Radecki, wybitny kardiochirurg, profesor 3 uniwersytetów (Wrocław, Kraków, Królewiec).
    Każdy z wymienionych jako chlubny i szacowny obywatel miasta powinien być uhonorowany okazałym pomnikiem wc. retrospekcji wybitnych osiągnięć.SC

    OdpowiedzUsuń