Zaproszenie do Szydłowca

Jest takie miasto Szydłowiec w południowej części województwa mazowieckiego, siedziba władz powiatu i gminy miejsko-wiejskiej. Położone na Przedgórzu Iłżeckim nad rzeką Korzeniówką. 30 czerwca 2013 miejscowość liczyła 12 087 mieszkańców. Miasto stare, historyczne, gościnne, ale takich miasteczek jest sporo w centralnej Polsce. Szydłowiec ma tę przewagę nad innymi, bo słynie z niezwykłego muzeum. I pewnie nie wiedzielibyśmy o tym, gdyby nie „Stokrotka”.

O „Stokrotce” wspomniałem już w moim blogu, gdy mieliśmy „narodowe czytanie” i skutkiem tego powróciliśmy od nowa do szkolnej lektury – „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.

Warszawska pisarka i blogerka, Jadwiga Śmigiera, o pseudonimie „Stokrotka” wzbogaciła wówczas moje zachwyty nad „Weselem” interesującą relacją z pobytu w muzeum Wyspiańskiego w podkrakowskich Bronowicach.

Dziś mam dla moich Czytelników kolejną niespodziankę. Stokrotka zgodziła się na to, by zamieścić w moim blogu jej ostatni (bardzo miły dla mnie) post o muzeum szydłowieckim, zatytułowany – „ Zbłócoki, dudy, mazanki i burczybasy”, będący rozwinięciem tematu o „ginącej kulturze ludowej”. A oto jej sympatyczne dzieło:

„Tekst ten, który w zamierzchłych czasach umieściłam na pierwszym blogu – „odkopałam” i dedykuję Stanowi, który prowadzi blog https://tujestmojdom.blogspot.com/.

Jest to blog  na najwyższym poziomie. W jednym z ostatnich tekstów autor pisał o ginącej sztuce ludowej i wymarłych zawodach. Jest to tekst z 27 września pt: „Kto z nas smakował szczodraki. ” Autor tego bloga jest pisarzem.

Złóbcoki to są 3 albo 4 strunowe gęśle charakterystyczne dla Podhala. Jest to instrument smyczkowy. Na takich gęślach grał słynny góral Jan Sabała. Ze swoimi złóbcokami został uwieczniony na fotografii i na pomniku w Zakopanem. Z tego pomnika na którym Sabała siedzi u stóp Tytusa Chałubińskiego i trzyma złóbcoki w rękach – kilka już razy nie wiadomo dlaczego kradziono smyczek. A melodie Sabały zwane Sabałowymi nutami są do dzisiaj wykonywane przez kapele góralskie. Bajał i grał te swoje smętne nuty przede wszystkim królowi Tatr, czyli Chałubińskiemu a także Stanisławowi Witkiewiczowi. I dlatego Witkiewicz nazwał go „Homerem Tatr” i poprosił na ojca chrzestnego dla swojego syna Stanisława, zwanego Witkacym./matką chrzestną została Helena Modrzejewska/

Dudy zwane są także kozłem, gajdami lub kozą. Jest to drewniany instrument dęty. Występują na Podhalu i na północ od niego, a przede wszystkim w Wielkopolsce. Dudy były zawsze instrumentem powszechnie używanym. Grała na nich głównie szlachta, ale też chłopi.

Dudy to także kobza, ale ta nazwa kojarzy się głównie z grającymi na niej Szkotami. Bo też najlepsi kobziarze to Szkoci. W lutym 2011 r. miałam szczęście słuchać prawdziwych szkockich kobziarzy na zamku w Edynburgu. Byli oczywiście w swoich klanowych kiltach. Była wśród nich jedna młoda Szkotka, właściwie jeszcze dziewczynka. I ona zdobyła największe uznanie.

Mazanki to rodzaj małych skrzypiec. To 3-strunowy instrument smyczkowy. Charakteryzują się bardzo piskliwym, wysokim brzmieniem. Na takich małych skrzypeczkach grano często do tańca na salonach.

Burczybas to kaszubski instrument ludowy. Jest zbudowany z beczki bez dna, a na jego otwór nałożona jest skóra zwierzęcia. Istnieje burczybas włosowy i łańcuchowy.

Skrzypce diabelskie mają kształt kija z osadzoną na nim głową jakiegoś potwora lub chochoła w kapeluszu. Spod kapelusza wystaje słoma, a na nim przymocowane są różnego rodzaju blaszki. Skrzypce takie to właściwie cała orkiestra, bo brzęczą, piszczą, dzwonią, grzechoczą….

Są jeszcze trąby pasterskie na Mazowszu zwane ligawkami a na Kaszubach bazunami.

I wiele innych – np. przypominająca skrzypce suka biłgorajska.

Na zamku w Szydłowcu znajduje się Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych. Jest to jedyne tego rodzaju muzeum w Europie.

Stała ekspozycja podzielona jest na dwie części. Pierwsza – to podstawowe typy kapel, najbardziej charakterystyczne dla polskiej muzyki ludowej. Są one wystawione w gablotach. A więc jest kapela szamotulska, koźlarska z pogranicza Ziemi Zbąszyńskiej i Lubuskiej, kapela rzeszowska, „muzyka” góralska z Podhala i kapela łowicka. Każdej kapeli towarzyszy nagranie dźwiękowe najbardziej dla niej charakterystycznych utworów.

Wrażenie jest niesamowite…. Bo gdy podchodzi się do kolejnej gabloty… zaczyna grać następna kapela. Mnie oczywiście już od lat oczarowuje: „Muzyka, muzyka, góralsko muzyka całych świat obesedł, ni mo takoj nika….” czyli kapela góralska…

Druga część ekspozycji – to przegląd przez poszczególne rodzaje instrumentów funkcjonujących w polskiej muzyce ludowej, usystematyzowany według sposobu wytwarzania dźwięku. A tych instrumentów jest w muzeum ponad 2 tysiące.

Sam zamek jest pięknie położony na sztucznie usypanej i otoczonej fosą wyspie. Został zbudowany przez rodzinę Szydłowieckich w latach 1470-1530. Dorównywał wtedy wspaniałością architektury najokazalszym renesansowym rezydencjom. Wnętrza wyposażone były w bogate portale z miejscowego kamienia, polichromowane stropy kasetonowe, malowane fryzy, piece z wielobarwnych kafli i ozdobne posadzki. Była to wczesnorenesansowa rezydencja magnacka.

Poprzez małżeństwo córki Krzysztofa Szydłowieckiego z Mikołajem Radziwiłłem Czarnym w 1548 r. zamek przeszedł na własność litewskiego rodu Radziwiłłów i pozostawał w jego posiadaniu do 1802 roku. Zarówno za czasów Radziwiłłów, jak i ostatniej właścicielki Szydłowca – Anny Sapieżyny z Zamojskich – zamek był cały czas rozbudowywany i upiększany.

Poza Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych mieści się w nim Szydłowiecki Ośrodek Kultury wraz z bogatą w zbiory biblioteką miejską.

Szydłowiec położony jest między Radomiem a Skarżyskiem-Kamienną.

W mieście tym znajduje się przepiękny, późnorenesansowy ratusz, a także gotycki kościół farny.

Ale nie będę Wam opisywać urody tego miasta i jego zabytków. Może kiedyś przekonacie się sami”.

„Stokrotka” z Warszawy prowadzi od paru lat niezwykle interesujący, cieszący się dużym zainteresowaniem, imponujący wiedzą i talentem literackim blog „Ciągle wspominam”.

Jest także autorką dwóch książek o przekornych tytułach: „Zwariowałam” i „Nadal wariuję”, a jak się dowiedziałem – pracuje już nad trzecią.

Jest też od paru miesięcy moim internetowym odkryciem, choć to „Stokrotka” szczęśliwym dla mnie trafem odkryła mój blog i zamieściła w nim komentarz. Ja zaś znalazłem w tym co pisze „bratnią duszę”, bo jak mi się wydaje, mamy podobny sposób pisania i wspólne zainteresowania.  Ale „Stokrotka” zna nie tylko Polskę, ale świat z autopsji, bo wiele podróżowała po świecie, toteż jej książki i posty blogowe, to prawdziwe dzieła sztuki.

Zachęcam więc bardzo szczerze do jej książek i do blogu „Ciągle wspominam”, który jest kontynuacją wcześniejszego blogu: prawiewszystkiepodróze.blog.onet.pl