Nadzwyczajni goście Osówki

podziemne sztolnie Osówki

Chcę dziś opowiedzieć o nadzwyczajnych gościach, którzy od lat nawiedzają późną jesienią podziemia Osówki, dostają się w jej czeluście nocą, oczywiście nie płacą biletu i po spenetrowaniu sufitów głębokich sztolni najczęściej decydują się tu przezimować. Odpowiada im spokój, cisza, stała temperatura i w ogóle właściwe warunki by poddać się procesowi hibernacji.

O jakich gościach mowa? Nietrudno się domyślić, jeśli czytało się to i owo o sowiogórskich podziemiach. Rzecz dotyczy dość nadzwyczajnych przybyszów.

W okresie Ramadanu (dziewiąty miesiąc roku muzułmańskiego), kiedy żaden z wiernych nie ma prawa jeść od świtu do zachodu słońca, Chrystus przebywał na wzgórzach za Jerozolimą i nie widział horyzontu na zachodzie. Wtedy ulepił z gliny skrzydlate stworzenie i tchnął w nie życie. Stworzenie to wlatywało do jaskini co wieczór i szybowało wokół Jezusa, aby mu donieść o zachodzącym słońcu. Dzięki temu Chrystus wiedział, kiedy kończy się pora postu. Już sama ta biblijna opowieść świadczy o niezwykłości tego stworzenia. W dalszej części tej opowieści poznamy wiele nadzwyczajnych jego właściwości.

Oczywiście, tym niezwykłym stworzeniem są nietoperze, maleńkie istoty o bogatej  i tajemniczej osobowości. Są jedynymi ssakami posiadającymi umiejętności aktywnego, trwałego latania i występują wszędzie oprócz rejonów polarnych oraz wysokogórskich.

Dawne ludy nadały nietoperzom różnorakie znaczenia, głównie pozytywne. Ze względu na swoje sutki były wśród Egipcjan symbolem macierzyńskiej miłości. Chiński znak symbolizującego nietoperza oznaczał szczęście, zaś ludy Południowego Pacyfiku widziały w nim bóstwa płodności.

Majowie, którzy zamieszkiwali część Hondurasu, Gwatemalę, Belize, Salwador i południowo-wschodni obszar Meksyku, a na te tereny przybyli w I tysiącleciu p.n.e. upodobali sobie w sposób szczególny to stworzenie. U nich właśnie nietoperz stał się bogiem zwanym przez Majów Zotzilaha. Wyniesiono go tak wysoko, że jego imieniem nazywano całe miasta i ludy, zaś jego podobizny było widać we wszystkich świątyniach Meksyku. Majowie przedstawiali go jako uskrzydlonego człowieka z pyskiem, zębami i językiem nietoperza, trzymającego w jednej ręce odciętą ludzką głowę, a w drugiej serce. 

W przyrodzie całego świata występuje tak wiele gatunków nietoperzy, że ciężko jest scharakteryzować ich wygląd i różnice w dostosowaniu się do warunków naturalnych. Ciało nietoperza pokrywa futerko jaśniejsze od spodu, skrzydła mierzą od 15 cm do 2 m i mają taką samą konstrukcję, ale różny kształt. 

Mimo wielu gatunków i różnych środowisk, w których funkcjonują, tryb życia większości nietoperzy jest uderzająco podobny. Prawie wszystkie są aktywne nocą, odpoczywają w dzień w kryjówkach wisząc przeważnie głową w dół i nie budują gniazd. Z wyjątkiem kilku gatunków są to zwierzęta społeczne, żyjące niekiedy w ogromnych koloniach.

Odpowiednimi kryjówkami są jaskinie, nieczynne kopalnie, szczeliny skalne i dziuple drzew, a także stare budynki zapewniające obfitość kryjówek (pęknięcia w ścianach, belki dachu, piwnice, podziemia, nawet przestrzeń za starymi zasłonami). Miejsce, które nietoperz wybierze sobie na sen zimowy musi spełniać kilka warunków: nie może być tam przeciągów i czynników zakłócających spokój zwierząt, ściany i stropy muszą być szorstkie (by nietoperze mogły się do nich bez trudu przyczepić), mile widziana jest też obecność szczelin i zakamarków, w których nietoperze mogą się ukryć. Poza tym wilgotność powietrza powinna utrzymywać się na stosunkowo wysokim poziomie (by zapobiec utracie wilgoci zwierząt w skutek parowania), a temperatura nie powinna spadać poniżej 0 stopni Celsjusza i nie przekraczać +6 stopni Celsjusza.

Takie doskonałe warunki znajdują nietoperze w podziemiach naszej Osówki, stąd też mimo ruchu turystycznego niezrażone tym przylatują tutaj niepostrzeżenie nocą i znajdują ustronne miejsca na zimowe leże.

Nadzwyczajni goście Osówki są pod ochroną przewodników, pozwalają oni  zainteresowanym turystom oglądać zawieszone w zakamarkach skalnych okazy, ale tak jak w muzeum nie wolno ich dotykać i płoszyć.

Już wkrótce pojawią się nietoperze w podziemiach Osówki. Warto więc wybrać się na wycieczkę do Osówki zimą, by skorzystać z tej dodatkowej atrakcji.

Fot. Robert Janusz