Potęga słowa pisanego

To co się dzieje we współczesnym świecie techniki, a zwłaszcza elektroniki, a w ślad za tym w rozwoju cywilizacyjnym ludzkości, przekracza możliwości partycypacyjne prostego człowieka. Internet zawojował świat, uczynił go znacznie bardziej poznawalnym, ale to nie znaczy, że mniej zagadkowym, zrozumiałym, wytłumaczalnym. Dość sporo intelektualistów i świadomych uczestników życia umysłowego dostrzega w tym wszystkim, co się dzieje zagrożenia, których skutki trudno sobie wyobrazić. I nie chodzi tu tylko o możliwości zastosowania broni jądrowej. Wystarczy pomyśleć, co się może stać z chwilą  zainfekowania systemu komputerowego największych banków i giełd światowych przez złowrogich hakerów.

Dotąd wszystko było zapisywane w księgach rachunkowych, które jak się wydaje są bardziej bezpieczne niż łącza internetowe. Dziś nie jest to już do pomyślenia. Tak samo jak nie potrafimy sobie wyobrazić na czym opiera się współczesne funkcjonowanie gospodarki światowej. A słowo globalizacja jest dla milionów ludzi na świecie tak samo abstrakcyjne jak to wszystko, co się dzieje w elektronice.

Lepiej więc uciec od dołujących rozmyślań o współczesności, odetchnąć lżejszym powietrzem spoglądając na karty historii. Chcę przypomnieć parę ważniejszych faktów z przeszłości, a zarazem wskazać na niepoślednią rolę w rozwoju cywilizacyjnym tzw. słowa pisanego, co stanowi fundament tego wszystkiego, co nazywamy zdobyczami nauki, kultury i oświaty.

Początki dziejów ludzkości toną jak wiadomo w mrokach przeszłości. Najwcześniejsze pisane kroniki powstały ponad 5500 lat temu na Bliskim Wschodzie. Upływ czasu jaki oddziela nas od autorów owych zapisków jest jak mgnienie oka w porównaniu z bezmiarem prehistorii, sięgającej pojawienia się najwcześniejszych przedstawicieli naszego gatunku – homo habilis, żyjących w pastwiskach Afryki Wschodniej ok. 2.5 milionów lat temu.

Kultura Sumerów rozwinęła się ok. 3500 lat p.n.e. w dorzeczu Tygrysu i Eufratu, na terytorium dzisiejszego Iraku. Z czasem bezludne, lecz żyzne bagniska zamieniono w uprawne pola, na których wyrosły miasta-państwa zamieszkane przez kilka tysięcy ludzi. Rozwój miast zmusił ludzi do robienia zapisków. Już 3000 lat p.n.e. Sumerowie prowadzili księgi zawierające liczby, daty, obrazki przedmiotów, ryte w glinianych tabliczkach. Można sądzić, że pomysł ten przejęli Egipcjanie, u których pismo obrazkowe, zwane hieroglifami początkowo na tabliczkach glinianych, potem na papirusie, stało się dość powszechne. Pojawił się nowy system oparty na sylabach zamiast obrazków, zwany pismem klinowym.

Około 2800 roku p.n.e. Sumerowie zapisywali nie tylko przepisy prawne, umowy handlowe, rachunki, ale pojawiły się pierwowzory utworów literackich.

Ok. 1700 lat p.n.e. w Syrii i Palestynie wynaleziono alfabet. Dotąd pismo składało się z  kilkudziesięciu prostych piktogramów, teraz uproszczono je do ok. trzydziestu podstawowych znaków, odpowiadających sylabom.

Ok. 1050 r. p.n.e. Fenicjanie używali alfabetu złożonego z 22 liter. Kupcy feniccy docierali do Mezopotamii, Egiptu i Grecji. Ich alfabet wprowadzili do Europy Grecy, dodając do niego samogłoski.

Posługiwanie się pismem klinowym i hieroglifami stanowiło domenę wykwalifikowanych skrybów. Przejęcie alfabetu umożliwiło czytanie i pisanie znacznie większej ilości ludzi. Dzięki alfabetowi powstała szersza grupa ludzi piśmiennych.

Ponad 1000 lat po narodzinach pisma w Mezopotamii i Egipcie, za niebosiężnymi Himalajami, w dolinie Żółtej Rzeki w Chinach, wynaleziono inny rodzaj pisma. Najwcześniejsze z chińskich zapisków pochodzą z 1600 r. p.n.e. . Pismo to z niewielkimi zmianami przetrwało do dziś, co sprawia, że pismo chińskie jest najstarszym używanym pismem świata.

Pismo stało się jednym z ważnych wyróżników ewolucji ludzkości, zwanej postępem cywilizacyjnym. Rozwój pisma pozwolił ludziom porozumiewać się bez mówienia. Zgromadzona mądrość cywilizacyjna stała się zrozumiała dla przyszłych pokoleń. Nadszedł czas historii. Mogła się rozwijać nauka i literatura.

To właśnie słowo pisane stało się fundamentem nieomal wszystkich religii.

Ale na ten temat napiszę parę słów, korzystając z potęgi słowa pisanego, w następnym odcinku.

Myślę, że warto to wszystko sobie uzmysłowić, kiedy bierzemy do ręki książkę lub gazetę, albo czytamy dowolny tekst internetowy na ekranie monitora.