Z choinki Konstantego cacka spadające

 

Pierwsze dni Nowego Roku zachęcają do refleksji nad tym co minęło i co nas czeka. Wiem, że gdy pojawi się pierwszy śnieg jest to czas właściwy do zachwytów nad pięknem przyrody. W blasku lampionów i świecidełek, którymi zdobimy choinki i domy, jest to pora do  fascynacji nad dziełami stworzonymi ręką ludzką. Jest to też moment, w którym pod wrażeniem minionych świąt bożonarodzeniowych, balów i feerii świetlnych na powitanie Nowego Roku stajemy się wszyscy optymistami i z nadzieją patrzymy w przyszłość.

Niestety, to kolejny rok, w którym  nie są to dni pogodne, nawet wtedy, gdy zaświeci słońce, a wszystkie życzenia szczęśliwego Nowego Roku wydają się złudne i abstrakcyjne. To co się dzieje w kraju nad Wisłą i Odrą budzi największy niepokój, zdumienie i zażenowanie.

Ale nie mam zamiaru babrać się polityką i chcę uchronić przed nią moich Czytelników.

Proponuję więc dla odprężenia odrobinę dobrej poezji. Będą to strofy  jednego z najpiękniejszych poematów jakie znam, poświęconego tragicznym losom nieszczęsnej matki, którą bogowie Olimpu za to, że się chełpiła swymi dziećmi pokarali najokrutniej jak tylko można sobie wyobrazić, zabijając na jej oczach z łuku jej siedmiu synów i siedem córek.

Oczywiście chodzi o boginię Niobe, córkę okrutnego Tantala, żonę Amfiona, króla Teb, z którym miała tak liczną gromadę dzieci. Na widok tego mordu Niobe zamarła z przerażenia, utraciła zmysły. Władcę Olimpu, Zeusa, ogarnęła litość, więc by nie cierpiała więcej, umieścił ją na górze Sypilos i zamienił w skałę, ale z jej oczu spływały strumieniem łzy. Odtąd Niobe stała się symbolem matki boleściwej, uosobieniem wszystkich innych matek doświadczonych tak okrutnie przez los.

Konstanty Ildefons Gałczyński zachwycił się marmurową głową Niobe, która szczęśliwym trafem znalazła  się w Muzeum w Nieborowie. Posąg Niobe postawili Rzymianie w czasach średniowiecznych w Bizancjum, ale po wkroczeniu do miasta Mahometa II statuę powalono na ziemię i głowa odłupała się. Odnaleziona po latach na brzegu Morza Azowskiego przez ekspedycję uczonych carowej Katarzyny II dostała się w XVIII wieku w ręce rodziny Radziwiłłów. I tym sposobem znalazła się u nas w kraju nad Wisłą.

Oto wybrane fragmenty czteroczęściowego poematu „Niobe” K.I. Gałczyńskiego:

Uwertura:

Nieforemna, niewesoła

dzień i noc nad brzegiem morza

stoi w skałę przemieniona

biedna córa Tantalowa

biedna żona Amfiona

Niobe, nieszczęsna rodzica –

siedmiu synów, siedem córek

Diana z Apollonem z łuku

rozstrzelali jej o świcie.

Wokół pustka bezroślinna

żadnych świateł elektrycznych

na kamieniu stoi kamień.

Niebo patrzy zimno w Niobe,

ciemna chmura błyska spodem

woda kamień ochlapuje…

Stoi Niobe z wielką głową

śnieg nad głową zakołował

głową żony muzykanta

głową żony Amfionowej,

głową córy Tantalowej

tyle śniegu na powiekach

Nie padają łzy kamienne,

nie rozświeca się poranek,

tylko mewy wrzeszczą.

Mała fuga

Jaki wiatr, jaki los cię porwał

Europy drogami na postrzał?

Kto cię w ręku miał, kto cię podziwiał,

Najpiękniejsza z głów słowiańsko-grecka?

Kto cię woził w karecie przez zaspy?

Kto morzami ciągnął na dnie kufra?

Jaki biskup urwał „Pater Noster”,

by zapatrzyć się w ciebie jak w obraz?

Świadkiem byłaś, głowo,  jakim zbrodniom?

W jakich krajach, państwach, w której stronie?

Jaki łotr w nos ci błyskał pochodnią,

W nos twój piękny jak słoneczny promień?

Może właśnie Tycjan w noc wenecką

patrząc w ciebie oszalał z zachwytu

i od stołu wstał i na szyderstwo

włosy twoje przybrał w wianek z mirtu?

Wielka głowo, wielkiego posągu

Jaka burza? Majowa? Śniegowa?,

By przez Morza Czarnego szmaragdy

Płynąc, gwiazdą spaść na brzeg Azowa?

Nieborów

Duży koncert skrzypcowy

Jest lampa na łańcuchach, co dotknięta skrzypi,

kobieta z parą rogów i ogonem rybim,

zowią ją meluzyną, czasem bergamaską,

pod stropem nad cieniami jakby płynie płasko

i światłami przemawia jak słowami człowiek.

Właśniem pod taką lampą siedział w Nieborowie,

W twarz Niobe zapatrzony. Niobe z Nieborowa.

iskry od meluzyny biegły wzdłuż belkowań

i listopad nadchodził w zabłoconych butach,

z liściem klonu we włosach,

z resztką słońca w sercu….

Zacząłem w Nieborowie po pokojach brodzić

i od Niobe odchodzić i znów do niej schodzić,

Powracać i uciekać przez korytarz przykry,

Meluzyna w twarz Niobe upuszczała iskry,

Z choinki Beethovena cacka spadające,

które Chopin pozbierał i przemienił w słońce…

To tylko drobne wycinki poematu, w którym wzniosły nastrój i nadzwyczajna melodyjność splotły się z głęboką refleksją nad tragicznym losem nieszczęsnej bogini Niobe, matki boleściwej, pokaranej z bezwzględnym okrucieństwem przez swoich bliźnich z Olimpu. Mitologia grecka jest cyniczna i bezlitosna, świat bogów nie daje ani schronienia ani nadziei - i zapewne dlatego jest tak przejmująco prawdziwa. Ludzie skazani są na samych siebie, muszą podejmować rozpaczliwe decyzje, odpowiadać na pytania, na które nie ma odpowiedzi i rozwiązywać problemy, które nie mają rozwiązania. Tragedia mogła narodzić się tylko w Grecji.

Przytoczyłem tylko drobne fragmenty poematu, które jak wielki koncert symfoniczny brzmią mi w uszach, kiedy tylko pomyślę o niegodziwościach tego świata. Wracam do tych strof  poematu „Niobe” już ponad pięćdziesiąt lat, podobnie jak do muzycznego szlagieru  „Dziwny jest ten świat” Czesława Niemena, by za każdym razem rozkoszować się i wzruszać. Są to doskonałe dzieła wielkich artystów, dzięki którym życie staje się piękniejsze i mądrzejsze. To jest właśnie odpowiedź na pytanie o rolę kultury i sztuki w naszym życiu.  Myślę, że w takich momentach jak obecny warto do takich utworów powracać by znaleźć chwilę wytchnienia i ucieczkę od ponurej prozy dnia codziennego.

Na poprawę humoru mam do powiedzenia coś optymistycznego. Mimo negacji ze strony środowisk, którym wydaje się, że mają coś wspólnego z religią katolicką Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy odniosła znów kolejny sukces.To podnosi na duchu i daje nadzieję, że dobro potrafi zwyciężać ze złem, a te wszystkie złotówki uzbierane w akcji WOŚP są jak bezcenne cacka z choinki spadające. Dzięki nim szpitale wzbogacą się w sprzęt i aparaturę ułatwiającą ratownaie życia i zdrowia maluchów, a więc uchronią ich matki przed rozpaczą, której doswiadczyła na sobie tragiczna Niobe.